Puisi ring sajeroning Ksusuastran Bali Purwa kabaos Tembang. Pepalihan tembang manut pepalihan I Gusti Ketut Ranuh minakadi :
1.   Sekar Rare (Gegendingan)
•   Gending Rare upami : juru pencar, jenggot uban, made cenik, mati delod pasih, miwah sane lianan.
•   Gending Jejangeran upami : putri ayu, siap sangkur, majejangeran, miwah sane lianan.
•   Gending Sangiang upami : puspa panganjali, kukus arum, suaran kembang, miwah sane lianan.
2.   Sekar Alit (Tembang Macapat,, tembang alit, )
.Sekar Alit kawangun tur kaiket antuk uger – uger pada lingsa. Padalingsa inggih punika kecap wanda miwah wangun suara ring panguntat sajeroning acarik lan akeh carik sajeroning apada . uger – uger punika minakadi
 Guru Wilangan :uger – uger wanda sajeroning acarik
 Guru Dingdong :Uger – uger wangun suara ring panguntat sajeroning acarik
 Guru Gatra : Uger – Uger katah carik sajeroning apada
Tembang macapat akehnyane wenten 12 soroh makadi :
1. Pupuh Sinom
- Sinom Lumrah   (Pelog)
- Sinom Wug Payangan   (Slendro)
- Sinom dingdong   (Slendro)
- Sinom Sasak   (Slendro)
- Sinom Lawe   (Slendro)
- Sinom Genjek   (Pelog)
- Sinom Silir   (Slendro)
2. Pupuh Ginada
- Ginada Basur   (Slendro)
- Ginada Linggar Petak  (Slendro)
- Ginada Jayapura  (Slendro)
- Ginada Bagus Umbara  (Slendro)
- Ginada Candrawati  (Slendro)
- Ginada Eman-eman/Bungkling   (Pelog)
3. Pupuh Durma
- Durma Lumrah   (Pelog)
- Durma Lawe   (Pelog)
4. Pupuh Dangdang
- Dangdang Gula   (Pelog)
5. Pupuh Pangkur
- Pangkur Lumrah  (Pelog)
- Pangkur Jawa / Kakidungan   Slendro
6. Pupuh Ginanti
- Ginanti Lumrah   Pelog dan Slendro
- Ginanti Pangalang   Pelog dan Slendro
7. Pupuh Semarandana
- Semarandana Lumrah   Pelog
- Semarandana Mendut   Slendro
8. Pupuh Pucung   Slendro dan Pelog
9. Pupuh Megatruh   Laras Pelog
10. Pupuh Gambuh   Laras Pelog
11. Pupuh Demung   Laras Slendro
12. Pupuh Adri   Laras Pelog
SUASANA PUPUH
- aman, tenang, tentram   : Sinom Lawe, Pucung, Mijil, Ginada Candrawati dan lain-lainnya
- gembira, riang, meriah ; Sinom Lumrah, Sinom Genjek, Sinom Lawe, Ginada Basur, Adri, Megatruh dan lain sebagainya
- sedih, kecewa, tertekan  : Sinom Lumrah, Sinom Wug Payangan, Semarandana, Ginada Eman-eman, Maskumambang, Demung dan lain-lainnya
- marah, tegang, kroda   : Durma dan Sinom Lumrah
PADALINGSA
Nama Pupuh   Jumlah suku kata dan huruf hidup akhir pada setiap baris kalimat tembang beserta nomor barisnya
Sinom   : 8a   8i   8a   8i   8i   8u/o   8a   8i   12a
Ginada   : 8a   8i   8a   8u   8a   4i   8a
Pucung   : 4u   8u   6a   8i   12a
Maskumambang   : 4a   8i   6a   8i   8a
Ginanti   : 8u   8i   8a   8i   8a   8i
Durma   : 12a   8i   8a   8a   8i   5a   8i
Pangkur   : 8a   12i   8u   8a   12u   8a   8i
Semarandana   : 8i   8a   8o   8a   8a   8u   8a
Mijil   : 10i   6o   4e   10e   8i   6i   8u
Magatruh   : 12u   8i   8u   8i   8o
Demung   : 12a   8i   8u   8i   8a   8u   8a   8i   8a   8u
Dangdang   : 14a   14e   8u   8i   8a   8u   12a   8i   8a
Adri   : 12u   8i   8i   12u   8u   8a/e   8u   8a   8a
Tembang macapat punika sajeroning kasusastra prasida kaanggen ngwangun geguritan. Geguritan inggih punika kakawian utawi karangan sane kawangun antuk tembang macapat. Upami :
•   Geguritan Sampik Ingtai,ngangen tembang macapat campuran, olih Ida Ketut Sari.
•   Geguritan Jaya Prana, ngangen tembang macapat ginada kewanten, olih I Ketut Putra.
•   Geguritan Basur, ngangen tembang ginada kemanten, olih Ki Dalang Tangsub.
•   Geguritan Sucita miwah Subudi, ngangen tembang macapat campuran, olih Ida Bagus Ketut Jelantik.
•   Geguritan Tamtam, ngangen tembang macapat campuran, olih I Ketut Sangging.
3.   Sekar Madya (Kidung utawi Tembang Tengahan),
punika taler marupa kakawian utawi karangan sane kawangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung, miwah sane lianan. Kidung punika yening tetesin malih wenten sane marupa :
•   Kidung sane ngangge tembang macapat. Basa sane kaanggen marupa basa tengahan sakewanten kawangun antuk tembang macapat makadi :
1.   Kidung Ranggalawe.
2.   Kidung Sri Tanjung.
3.   Kidung Pamancangah Dalem.
4.   Kidung Amad Muhamad.
5.   Kidung Kaki Tua, miwah sane lianan.
•   Kidung sane nganggen kidung sujati makadi :
1.   Malat.
2.   Wargasari.
3.   Alis-alis Ijo.
4.   Tantri, miwah sane lianan.
4.   Sekar Agung (Kekawin, Tembang Gedeutawi Wirama)
inggih punika kakawian utawi karangan sane kawangun antuk wirama makadi:
•   Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.
•   Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu Panuluh.
•   Kekawin Arjuna Wiwaha olih Empu Kanwa.
•   Kekawin Sutasoma olih Empu Tantular.
•   Kekawin Siwaratri Kalpa olih Empu Tanakung.
•   Kekawin Semarandhana olih Empu Darmaja.
•   Kekawin Gatotkaca Sraya olih Empu Panuluh.
•   Kekawin Writtasancaya olih Empu Tanakung.
•   Kekawin Negarakethagamaolih Empu Prapanca.
•   Kekawin Kresnayana olih Empu Triguna, miwah sane lianan.
Sekar Agung kabanda antuk uger – uger :
1. Guru mateges suara abot ,suara panjang ,ngilet utawi kecap wanda ane katembangang panjang wilet
• Guru Haswa ( G. Bawak)
• Guru Dirgha ( G. Panjang )
• Guru Pluta ( G. Panjang tur ngileg )
2. Laghu inggih punika suara ingan , suara bawak utawi kecap wanda sane katembangang bawak .
3. Wretta inggih punika kecap wanda / gabogan wanda sajeroning acarik
4. Matra inggih punika kawangun guru lagu sajeroning acarik
5. Gaoa inggih punika pasang jajar guru lagu sane kapasangang tiga – tiga
Source :Â www.ngiringmabasabali.wordpress.com
~ Article view : [18587]