Om awighnam astu
Pupuh Sinom
1. IsĂŞng-isĂŞngan manyurat, nanging sakaring kawidi, mangapus Barata-yuda, ninggarang mamunyi Bali, ampura dewa gusti, antuk ida dane ipun, mamunggĂŞlang punang cĂŞrita, duk SANG SALIA SENAPATI, sampun puput, kabiseka jaya-jaya.
2. Ne mangkin kalungang-lungang, ortane rauh sujati, kaatur ring Sang PĂŞndawa, kewĂŞh pangraose mangkin, maumang maminĂŞhin, Sang KrĂŞsna nyangra masaur, ngawijilang pangupaya, patut pamargine nyilib, tur kadauh, yogia Ida Sang Nakula.
3. Mamarga tan pairingan, ludin pĂŞtĂŞng tan pasundih, katuju maan nuutang, buka ada mituduhin, nyĂŞlag sĂŞnjatane titib, tuara ada nak ngarungu, mingkinke ada matakon, masliuran silih tari, nagih nuuk, manganti-antiang lĂŞmah.
4. Mangkin ida Sang Nakula, angob mirĂŞng manyingakin, tĂŞtingkahane ring pondok, waluya ring Madra Pati, bĂŞncingahe mancak saji, tiing macĂŞrangcang alus, ngojog ka pasarenan, Sang Salia sĂŞdĂŞk katangkil, ĂŞluh-ĂŞluh, kundang-kundang sĂŞsĂŞliran.
5. Kagiat kayune manyingak, Sang Nakula rauh nangkil, ngandika ida manyapa, ”Duh mas mirah wane cai, lasia têkane mai, tong ada anak ngarungu, musuh yatna magêglaran, nyorohang gajah pêdati”, raris matur, Sang Nakula saha sêmbah.
6. “Wêcanan wa tana iwang, wiakti ngalaluang pati, mangda sida mamarêkan, raris mangaturang urip, dening ortane jati, tingkahe sampun kaatur, ring ida Sang Darmaputra, uwa madêg senapati, pacang nuuk, tan wangde dinane benjang.
7. Atur titiang tana panjang, pisan puputang ne mangkin, iriki ring ajêng uwa, kêris kawitan puniki, kenakang manampenin, tiwakang anggen manyamud, uripe I Nakula”, ature madulur tangis, raris ngêlut, cokor mangaturang raga.
8. Sang Salia nyaup ngêlisang, dadi ngawarangin tangis, eling waluya maputra, raris alus mapasihin, tan mari ngasih-asih, ngêlut bahu mapitutur, “Duh cai Sang Nakula, lilayang idêpe jani, tusing buung, cai mamangguhang jaya.
9. Jani uwa mapanauran, ring ida Sang Kurupati, mangda tan mamirat dana, sĂŞsanan ratune lĂŞwih, ring ida rakan cai, urip uwa suba katur, saduke di Wirata, tui ping sapta numadi, mangda tumut, ala ayu ring PĂŞndawa.
10. Dening sakala tan sida, niskala jua kapanggih, ne jani wa mangirtiang, mangda pada mapikolih, urip uwane ring cai, laksana dini kaatur, kasukane bas liwat, ban ida Sang Kurupati, tan pangitung, jĂŞngah wa mamirat dana.
11. Dadi tanggun kĂŞkĂŞdekan, lĂŞga pisan uwa mati, malarapan rana yadnya, ne jani uwa ngawidi, tan lian rakan cai, Sang Darmaputra ne putus, pagutang tĂŞken uwa, maninggalang sanghyang urip, mapamutus, sĂŞnjata sanghyang pustaka.
12. EwĂŞh yan ngalawan uwa, dening panugrahan lĂŞwih, paican Batara Rudra, acintia nirmala ĂŞning, ĂŞnto sĂŞnjata lĂŞwih, pasupati gĂŞni murub, mangalahang dewata, detya raksasane sakti, asing musuh, pitui yaksa pisaca.
13. ĂŠnto ne ya kabĂŞsĂŞnang, antuk Sanghyang Pasupati, ida sang ngaguaning darma, pagĂŞh ring brata sĂŞmadi, masikĂŞp sĂŞnjata lĂŞwih, pasupati gĂŞni murub, ĂŞnto yogia ngalahang, larapan uwane mulih, pacang nĂŞmu, suarga ring Rudra Bawana.
14. Nah keto suba pêragat, gatiang ne jani mulih, mangda tusing katangêhan, ne kulambine masêtrip, bêkêlang cai mulih, lautang anggen kakudung”, Sang Nakula manyumbah, nunas ngararis mapamit, sampun mantuk, tangise tan pêpêgatan.
15. Rauhe ring pasanggrahan, sami sampun kapiuning, ring ida Sang Darmaputra, ature matungtung tangis, ida Sang Hari Murti, ledang kayune mamatut, wantah mangumandĂŞlang, dening jati sampun molih, kadi tuduh, waluya sampun ring tangan.
16. Sang Nakula sampun budal, Sang Salia osĂŞk ne mangkin, uyang mawĂŞtu biapara, bulangsah marasa paling, dĂŞkdĂŞk nyakitin ati, nyewaka ngawe panglipur, carane mangda punah, tuah ida Sang Satiawati, mangĂŞlĂŞsu, mangrongsah ibuk mulisah.
17. Tan sakaring jĂŞrih seda, mamelanin guru laki, jatine nu alam-alam, tuara kapĂŞpĂŞkan kasih, tingkahe silih asih, matĂŞmu tĂŞngahing kasur, ĂŞnto krana dadi ĂŞnyag, buyar sambĂŞh dadi tangis, sĂŞgu-sĂŞgu, macapcap mĂŞlusang wastra.
18. Ne mangkin ida Sang Salia, milu miturunin sĂŞdih, ban ayu tan patandingan, roma atĂŞb kadi mangsi, kasor gulĂŞme kangin, kala ujane masĂŞpuk, nuju ngambahang roma, cĂŞcingake nyunyur manis, nunjung biru, ngasorang lĂŞliat kidang.
19. RĂŞmpuh manis yan ngandika, kadi rĂŞbab sada jangih, ngasorang tĂŞmulilingan, tuah pantĂŞs natunin ati, ngĂŞnah cokore galing, nyalang kadi gĂŞdah alus, jĂŞngah i pudak cinaga, madiane ngalior ramping, tui nungkul, lĂŞmuh kĂŞdapan angsoka.
20. ĂŠntikan gadunge kalah, ring ida Sang Satiawati, yan kalaning matĂŞhĂŞnan, nguciwayang i nyuh gading, yening pada masanding, kudiang mangalahang susu, tongose manyatu lĂŞga, kaayon Sang Satiawati, yaning pigum, saksat papupulan bulan.
21. Sapaut yan sawangang, tong ada kasoran tanding, pantĂŞs maka candra kanta, Sang Salia nyandang masanding, tuah juru papasihin, pangucape manis rĂŞmpuh, to nyandang anggon tulad, solah bisa ngalayanin, yan ngarumrum, manis mangĂŞnyagang manah.
22. “Duh ratu dênda mas mirah, sang winten Sang Satiawati, swabawane kasêbêtan, dadi mangêlungang alis, cêcingake mangêjohin, apa krana ngubar gêlung, sêkare maburarakan, masêpuk bon nyane miik, kadi ukup, pondoke baan gêgandan.
23. Manis cĂŞcingake ilang, tuara anggon nyĂŞlĂŞdetin, wantah i ratu mas mirah, papupulan sarwa manis, tuah pĂŞragayan ratih, kawi ngutang tanah garung, tan sida nyĂŞritayang, kaayon ratu mas manik, pasih madu, kuciwa yan ring manisan.
24. Punapi sih iwang titiang, mĂŞnĂŞng tong kayun manolih, kadurus ratu muikang, parĂŞkane ngasih-asih, titiang maatur sisip, nggih sampura sampun bĂŞndu, tingkahe parĂŞkan sayang, juru anggit sĂŞkar sai, sambil nunggu, kaayone ring pamrĂŞman.
25. Magadangin pĂŞtĂŞng lĂŞmah, mĂŞndet mata sai-sai, durung pisan naĂŞn tulak, yadin katuduh nyĂŞkarin, mamantĂŞsang manĂŞrapin, mamĂŞtĂŞng mangĂŞrot susuh, tan mari masewaka, tuara ĂŞmĂŞd kapongorin, bane lucu, nyatu tong dadi tunayan.
26. Mangkin nyandang paicayang, madian i ratune ramping, sarere baan cêcingak, upahin kênyunge manis, wusanan manjuh kuri, kadurus i ratu bêndu, ne mangkin nyandang sampura, titiang katunayan ngawi, antuk kolug, awanan mênggah piduka”.
27. Bau mara matra kêncah, masaur Sang Satiawati, “Wiakti ratu cokorda, awanan titiange sêdih, kabatêk antuk bakti, dulurin manah ulangun, yadin manados bela, yan sampun maanut indik, tui lêbur, yan magêhang pangubaya.
28. Tani dusin malaksana, bilang pura masĂŞsangi, saking patĂŞdunan yuda, antuk titiang mangastiti, sai mabantĂŞn suci, mangdĂŞ kasidan rahayu, cokorda panjang yusa, tĂŞhĂŞr ica Sanghyang Widi, jaya satru, kaucap singa purusa.
29. Mangkin rauh I Nakula, pangraose sada pingit, cokorda tong dadi pasah, nguda manyêrahang urip, apa gawene jani, kêkêncane onyang lêbur, titiang mapamit riinan, jumah mangêmasin mati, ênu balu, cokorda lunga newata”.
30. Ngambil kêris ring pamrêman, Sang Salia sebêt ngêbutin, “Duh mas mirah atma jiwa, ratu Sang Diah Satiawati, sang kadi Giriputri, tan papada ring kaayun, ne mangkin dumun pinêhang, sampun ratu salit tampi, yadin rauh, ratu ipun I Nakula.
31. KewantĂŞn titiang manyapa, doh titiang nyĂŞrahang urip, sĂŞmalih boya nyidayang, ipun matanding kasaktin, yan sawang tanah langit, lilayang kayun i ratu, wusanang panangsaya, sirake purun matanding, dados tĂŞpung, pitui detia raksasa.
32. Tan wentĂŞn titiang ngewĂŞhang, mamadĂŞmang musuh sakti, tingkah jaya para jaya, sara tuduh Sanghyang Widi, yan kasidan sane ungsi, titiang mangiring i ratu, manĂŞmu Idraloka, nanging yan malih numadi, ala ayu, makaronan manĂŞmu lĂŞga.
33. Baane tong dadi pasah, mangda sida jua makanti, yan i ratu dadi bunga, masĂŞpuk maĂŞbo miik, suka titiang manadi, tĂŞmulilingan makĂŞbur, mangisĂŞp sarin bunga, tuara lalis maninggalin, mapan ditu, tongos manise malĂŞnyad.
34. I ratu dadi pĂŞdapa, ngalior ampĂŞhang angin, mangawe buduh kasmaran, titiang i gadung kasturi, nyadia pacang ngalilit, yan i ratu dadi kidung, mapupuh mawilĂŞtan, titiang maguru kakawin, mangda atut, marĂŞsua dirga pluta.
35. Apa krana ratu mirah, ban tuara ada magutin, ayune tan pasawangan, tuah Sang Satiawti, ngasorang Saraswati, yan ring pradnyan mula kasub, titiang kirangan manah, mamarna i ratu mangkin, manis arum, pantĂŞs dewaning pamrĂŞman.
36. Tuah ida Batara Brahma, makarya lintang ngapikin, mati yen ada nĂŞlĂŞbang, ayune lĂŞbih ngalangit, mingkinke ajak kasih, matĂŞmu tĂŞngahing kasur, yen dija to rasannya, bilih-bilih mati ngipi, tuah i ratu, dewan kalangĂŞn maraga.
37. Wiakti boya manyidayang, kawine pacang mangurit, pitui kawi nĂŞgara, tĂŞlasang sĂŞkare alih, pacang anggon mangĂŞtekin, boya manyidayang puput, yadin gununge rusak, raris mangĂŞnyatang pasih, dija ruruh, boya polih sĂŞsawangan.
38. Punika awinan titiang, tan mari wantah ngêlanting, tuara êmêd mamarêkan, yan i ratu manewati, titiang pacang nyatianin, nutug kaayon i ratu, kadi têmulilingan, tan pasah mangamong sari, adoh ratu, pacang ngalih galang bulan”.
39. Sapunika antuk ida, Sang Salia mangarih-arih, anak mula wicaksana, masĂŞlag kidung kĂŞkawin, sambilang mamasanin, anggen nyĂŞkĂŞnang pangrumrum, tansah tangane mangabag, mangĂŞboh-ĂŞboh magĂŞnding, ngamĂŞl susu, tan mari mamitbit sinjang.
40. Dening suwe antuk ida, nungkulang mangasih-asih, wêtu polih manyingséang, irika ngasorang tangkis, ida Sang Satiawati, nungkasang gêlisan lêsu, dening kadi kocokang, ngaliêr kadi mangipi, suba ditu, di Suranadi masiram.
41. Yatna misadia magadang, pangutur-uture lĂŞwih, pada sirĂŞp makaronan, lancingane nu malilit, tangane silih galĂŞngin, di pamrĂŞman silih gĂŞlut, macĂŞdug pĂŞnalikan, yan sawang matur tĂŞtangi, dauh pitu, Sang Salia bau ngaliab.
42. Raris matangi nĂŞlanang, ngĂŞdĂŞng tangan mangagapin, panangsaya katangĂŞhan, yan ida polih matangi, jati Sang Satiawati, tan wangde nangis mangĂŞlut, dening tong dadi pasah, punika ne ngarewĂŞdin, mangu-mangu, Sang Salia nyangka angsĂŞngan.
43. Bahu tĂŞdun dadi rikat, lancingan ĂŞnu makilit, ewĂŞh yan pacang ngĂŞlusang, irika mangambil kĂŞris, kaderes kapĂŞgatin, tan pangitung sutra alus, masongket kĂŞkĂŞmbangan, nyarebeh atĂŞnga lĂŞbih, kari ĂŞngsut, sampun malih kabĂŞcikang.
44. Tuara gantas ngajabayang, bulak-balik ngaras pipi, raris mangunggahang canang, ganten anggen mamĂŞkĂŞlin, tangane pagĂŞmĂŞlin, dampingin karase alus, pindayang putra-putrayan, nulame mangĂŞlut bibi, ngĂŞtus kayun, tingkahe katilar lunga.
45. Sampun masurat ring karas, sêsambate ngasih-asih, “Duh biang puniki surat, i bapa ida mapamit, pamargane manyingid, polih ngatujuang suung, ne mangkin kapayudan, ngimbangang klangêne sami, wantah nungkul, biang maraga utama.
46. Sêmalihne kaerangan, yan tan nguciwayang ratih, punika ne kasadiayang, awanan ida mapamit, puniki ganten ambil, panyêlimur kayun sungsut”, pidartane ring karas, cêndêk daging ipun sami, sampun puput, raris mamêcikang sêkar.
47. Antuk sambĂŞh ring pamrĂŞman, cĂŞmpaka gadung mĂŞlati, tunjung mĂŞnuh sari konta, masĂŞpuk bon nyane miik, sampun makĂŞni sami, mapanta masusun-susun, pantĂŞs rasa ngandĂŞgang, kaayon Sang Satiawati, sayan balut, katejanan baan damar.
48. Akeh tĂŞka yan parnayang, pisĂŞrĂŞng mirib ngaukin, ngajakin mĂŞrĂŞm ngiasang, Sang Salia sumingkin paling, katĂŞgul baan asih, pitrĂŞsnane tan patanggu, tan mari madĂŞkĂŞsan, dadi ngawĂŞtuang tangis, mangde lantud, tani logas matindakan.
49. Bimbang tong dadi mamarga, busan-busan tolah-tolih, mangĂŞngsĂŞhang dempa-dempo, yan rasayang tan pagalih, yan tan magĂŞhang kerti, bilih wangde magĂŞgĂŞbug, dening satia wĂŞcana, mula ratu tos prajurit, tĂŞka nyujur, mangungsiang rana yadnya.
50. Raris mĂŞdal ka bĂŞncingah, para ratu manampĂŞkin, kaula sampun madabdab, ibĂŞkan gajah pĂŞdati, buka tong bakat impasin, gong beri pada manabuh, pada nyorohang timpal, ne yogia malu di uri, saha tunggul, tumuli raris mamarga.
51. Ne mangkin sampun prĂŞnamia, saha tanda para mantri, sami pada ngumandĂŞlang, awan Sanghiang Rudra jati, sĂŞsumbunge tidong gigis, apan panugrahan kasub, ring ida Sang Madradipa, suka Sang Sri Kurupati, sampun mungguh, kayun ida jayeng rana.
52. Tan kocap ri lampah ira, tĂŞragia Sang Madrapati, sampun sah maring tilam, maninggalang pria manis, polahe tuhu asri, ngalinggihin rata murub, mangangge sarwa ĂŞmas, yan sawangang gunung api, pacang puun, purine ring Indra Prasta.
53. Sampun puput ring ranangga, agĂŞlar kĂŞnana-giri, kayunne nyadia ngatohang, ring ida Sang Kurupati, bala mantri mangidĂŞrin, palinggih ida sang prabu, yan sawangang sanĂŞgara, pasih maliah ngĂŞbĂŞkin, yaning katur, rasa mangĂŞnyagang jagat.
54. Sang wira purusing rana, pada widagda ring jurit, rumaksa Sang Kurunata, pracanda rodra tan sipi, ring sampun tatas enjing, bala PĂŞndawane muug, rame tan palinggaran, kadi langit rug kaaksi, tur macĂŞpuk, bala PĂŞndawa Korawa.
55. Enak prang sang wireng-rana, silih aug silih ungsi, silih sĂŞmpal suduk dada, samian tan ana gingsir, sudira norana wĂŞdi, sama tana ngucap mundur, tan wilang akeh pĂŞjah, rame yudane tan sipi, silih amuk, atakĂŞr asuduk dada.
56. Sakatah ratu Korawa, pada tumĂŞdun ing jurit, silih arok punang yuda, ana nunggang kuda asti, mĂŞntang panah ngudani, tumuli dadi malayu, watĂŞk bala ring PĂŞndawa, linancaran kapanahin, wĂŞtu lulus, tan wani mulat mulinga.
57. Kaburu bala PĂŞndawa, enak Korawa nyasarin, ada mlaib nikul sawa, ada perot ya malaib, paannyane kĂŞna mimis, matruyudan ya lumaku, tumbak ĂŞlung katungkĂŞdang, angkian nyane daas-diis, ada labuh, manungkruk ngakĂŞbin sawa.
58. Salilih bala PĂŞndawa, ingĂŞtut buri kaungsi, kapinrih Sang Darmaputra, Sang Bima kroda tan sipi, tĂŞdun raris mapulih, akeh satru dĂŞkdĂŞk rĂŞmuk, siandana pada rĂŞmpak, tan ana wania mapulih, pada mlayu, kasoran ri wahanania.
59. Bala Korawane rêbah, malayu ya tan panolih, ada mapinêh ring awak, “Duk sedan Sang Anggapati, sudira sireng budi, katêkanan ida lampus, yan to awanan tuna, jani pacang silih tindih, tusing buung, pacang mangêmasin pêjah”.
60. Keto papinĂŞh ipanjak, awanan payu malaib, mangungsiang durga sĂŞngka, pisadiane kari urip, ngararis ipun manyingid, mangda tan kakĂŞnan hĂŞru, lampus nora mararian, yan tanding Sri Madrapati, bilih rĂŞmuk, sakatahing Madra wangsa.
61. Irika ida Sang Salia, mangadĂŞg tĂŞngahing jurit, nanging katilarin panjak, sakatahing tanda mantri, yan sawangang lajĂŞr kari, tambak para wasa gĂŞmpung, Sang Salia nuli gadgada, wirodane tan sinipi, raris ngamuk, magut I Bima Arjuna.
62. Sakatahing hru wisesa, pamalĂŞs Sang Madrapati, magut sĂŞnjata Sang Parta, tulia kadi gunung apui, rata kasoran sakti, Sang Madrapati ring hĂŞru, punika awanan ida, mangrĂŞgĂŞpang astra sakti, apan kasub, mangaran Rudra Rosa astra.
63. RĂŞp sidi sampun mimantran, detia raksasa umijil, babutane wijah-wijah, kabina-bina tan sipi, ana ngalayang ring langit, ana ring siti lumaku, angebĂŞking payudan, saanane nĂŞmpuh sami, tĂŞka ngutgut, krura manginum rudira.
64. Sakatah bala PĂŞndawa, malayu tan pangundili, sĂŞnjatane wus kabaksa, tan ana olih miati, lawan bala ĂŞnti sami, ngungsi ungguan sakueh ipun, prayatna ida Sang KrĂŞsna, mangamĂŞl balane sami, sru amuwus, kinon ninggalang sĂŞnjata.
65. Katatuaning dĂŞnawa astra, wiakti natan manglarani, yan sampun ninggalang astra, ngka saananing jurit, bala PĂŞndawane sami, ninggalang sĂŞnjatan ipun, nyongkok ya masidakĂŞpan, bĂŞbutane ical sami, luir sinapuh, ya ical tan pahamĂŞngan.
66. Yan tan ida Yudistira, nyedayang Sang Madrapati, kento pangandikaning Hyang, Sang Darmawangsa ne mangkin, suksêma ida tan sipi, upasamane ring kayun, irika ida Sang Krêsna, nunas ica ngasih-sih, “Dewa prabu, kenakang kayune pisan.
Pupuh Pangkur
1. Ratu prabu Yudistira, boya cingak, jagate sirna mangkin, Sang Salia satrun sang prabu, sakti tuara ada pada, siapa wania, mapagut akasing duhung, sampun prapta ring payudan, Hyang Rudra nuraga jati.
2. PikantĂŞn antuk titiang, angrĂŞsrĂŞsin, sĂŞnjatan Sang Madrapati, tan wangde atĂŞmah lĂŞbur, tan panujah ati rodra, mangrusakang, palungguh ratu sang prabu, miwah nirdon I Nakula, utus i ratu ne riin.
3. Yan pisĂŞrĂŞng pakayunan, manurusang, kadarmane kadi mangkin, mawana wasa ring gunung, prih sukaning nuraga, ngamĂŞl jagat, sĂŞnjata apine murub, adbuta tan pahinganan, sĂŞdĂŞng ya melanin pati.
4. Daging ratu manah titiang, mangantênin, jagate kadi mangkin, yan tan wentên ratu kayun, rumaksa ikang buana, suka titiang, anguas pisan ring kayun, amapag Sang Madradipa, yadin katunayan budi”.
5. Saatur ida Sang Krêsna, mapaungua, Sang Yudistira ne mangkin, gadgada ida ring kayun, raris ida ngandika, “Inggih dewa, mangdoh titiang pacang purun, piwal ring sapakayunan, i dewa cakraning bumi.
6. Krana titiang ngêrêt manah, maminêhang, ri atur Sang Madrapati, mula ida saksat guru, katului Sang Madradipa, darma wigna, kranannya singsal ring kayun, tan wentên titiang ngênêngang, sarauhe kadi mangkin”.
7. Puput atur Yudistira, sama ngrangsuk, busananing ajurit, kadarman ida ring kayun, sampun tĂŞlas mararadan, mungguing mangkin, kadi gĂŞnine sagunung, wĂŞdanan Sang Darmaputra, tulia kadi surya koti.
8. Ri wijil Sang Darmaputra, mungguing rata, sinang baswara lĂŞwih, tulia kadi Sanghyang Banu, jati cakraning jagat, wĂŞdanane, kadi surya wau mĂŞtu, kadi binasmining jagat, katĂŞkeng Sang Madrapati.
9. BĂŞk gor kumwati prawira, luir gadgada, pada umasĂŞh masĂŞngit, luir singa rodra kaatur, gong beri pada umuang, ya gumuruh, gala ganjur pada nabuh, suryake tan papĂŞgatan, rasa guntur ikang langit.
10. Lakuning rata swa gajah, pada umung, miwah pangĂŞriking waji, kadi guruh kumĂŞrudug, gumĂŞtĂŞr ikang buana, ri lakuning, Sang Darmaputra angrudug, amapag Sang Madradipa, pada prapta tĂŞngahing jurit.
11. SĂŞsĂŞk ta sĂŞnjatanira Darmaputra, wiakti ngĂŞbĂŞkin langit, kadi trĂŞnggana di duur, tui ngĂŞbĂŞkin jagat, akueh mati, sang kari sami malayu, linancaraning sĂŞnjata, ana pĂŞjah ing padati.
12. Bala Korawane pêjah, kapilayu, tan ana wania nolih, Sang Salia raris amuwus, “Angapa kapalayua”, wadua bala, umatur :”Singgih pakulun, mangke tan wênang lawanan, sisaning malayu mati”.
13. Nemangkin kroda Sang Salia, raris ngamuk, makayun ida mapulih, tan kewĂŞran sira rinĂŞbut, de prawireng PĂŞndawa, rika sira, Sang Salia angunus duhung, sing kaparĂŞk ya kacurnan, pangamuke tidong gigis.
14. Bala PĂŞndawane rĂŞbah, gajah kuda, kapusus akueh kang mati, Sang Madradipa tan surud, ngamanggĂŞhang kasatrian, lintang sura, maberawa raris ngamuk, ngawijilang danawa astra, detia raksasa ne sakti.
15. Sang Yudistira sakroda, manibakang, warayange tan ĂŞnti, Bima Arjuna sarĂŞng ngrĂŞbut, Nakula lan Sahamara, tan pĂŞpĂŞgatan, prasama nibakang hĂŞru, sakwehing satria PĂŞndawa, sahasa pada ngĂŞmbulin.
16. Sawang kadi jaladara, ya lumaku, angarĂŞbita Hyang Rawi, Sang Salia tuara ja takut, kinĂŞmbulaning dikara, saluihing, ikang hĂŞrune sumaput, asing katiba kabaksa, antuk asura astra sakti.
17. Tan pendah kadi salaba, mangke apti, tumêduning maha gêni, apui juala kadi gunung, Sang Krêsna gêlis mapaungua, maring sira, “Bêcik pustakane ratu, tibanin Sang Madradipa, punika yogia matiani.
18. Meling prabu Yudistira, kapaunguin, ring ida Sang Arimurti, garjita ida ring kayun, mangrĂŞgĂŞp Kalimosada, ĂŞnto dadi, mangarab-arab ring kayun, muntab tejaning pustaka, mangĂŞsĂŞng detiane sakti.
19. Kalih mantra kayogayang, lintang lĂŞwih, dadi atĂŞmahan apui, Sang Salia wus wruhing kayun, ri kaparan antaka, wiakti ida, pagĂŞh sudira ring kayun, sumingkin ida ngarĂŞgĂŞpang, mangamuk tani gigisin.
20. Sakatahing ru wisesa, kaaturan, mangde katibakang sami, sĂŞnjata apui sagunung, muah len bujaga astra, mangalahang, sinĂŞmbaran ratna murub, tumandĂŞm dada Sang Salia, kadi wangkawa upami.
21. Manginum rah mamulakan, NrĂŞpa Salia, sampun newata mangkin, kasaktian idane manut, maring ambara pada, watĂŞk dewa, kalih patĂŞr ya gumuruh, lindu bumi miwah teja, lawan kĂŞtug riris alit.
22. Tan ucapan sampun seda, Prabu Salia, lintang sudireng jurit, ikang bala sami laut, bubar ya alulunan, kalih sira, Sri Kurupati malayu, sep huwus kinĂŞmbulan, kari tan putuseng jurit.
23. Nemangkin manglalu jiwa, sarĂŞng ngamuk, kalawan sang pada kari, pada manibakang hĂŞru, pĂŞjah akueh pinanah, mawan ĂŞntia, kapalayu ikang musuh, asing prawira ring rana, panangkise sarwa saji.
24. SĂŞnjata lĂŞwih bayu bajra, pamalĂŞse ri tĂŞngah ikang jurit, saksana mampĂŞh kang musuh, madĂŞrĂŞs tan pahinganan, musuh ilang, Sang Bima tĂŞka mamupuh, saha mangamuk nirbaya, mangungsi Sang Kurupati.
25. Ida Mraja Duryadana, amet cidra, pakayun idane mangkin, wantah misadia malayu, reh kari katrĂŞsneng jiwa, mangkin ida, Sang Duryadana katuju, jĂŞjĂŞh kayune kemĂŞngan, makĂŞcos ida malaib.
26. Sang Bima mawĂŞwĂŞh kroda, wau nyingak, ida Sang Mraja Sakuni, Sang Bima laut mangĂŞpung, lilihe tan pahinganan, wadua bala, Sang Sakuni karieng pungkur, apan sira wus wĂŞrĂŞda, ngĂŞtor-ngĂŞtor dadi mlaib.
27. Sang Bima mangkin ngĂŞlisang, katutugan, Mraja Gandara Sakuni, kajambak raris kacĂŞkuk, katlĂŞjĂŞk turing kacakcak, Sang Sakuni, managis ida mangĂŞlur, tan ana wani puliha, marmaning aminta urip
28. Sang Bima asru ngandika,”Ih Gandara, cantula dahat mu jati, tuah iba titising asu, tan warêg mangawe lara, mangke sandang, aku amikolihang mu”, kasêmpal kapukang-pukang, kasabatang manca desi.
29. Wus pĂŞjah Gandara raja, miwah bala, akueh angmasin pati, ada kepek ada ĂŞlung, ada tĂŞndasnyane sibak, lima pĂŞgat, ada basangnyane ĂŞmbud, kaampad antuk Sang Bima, sawane saling susunin.
30. Pamuput Sang Duryadana, sampun kesah, saking tĂŞngahing jurit, Sang Panca PĂŞndawa ngruruh, nanging tan kapangguha, nora labda, mararian ida ngaruruh, raris ida majantosan, samua tĂŞngahing jurit.
Pupuh Sinom
1. Sampun janggĂŞl Sang PĂŞndawa, parum ring kuta ne mangkin, maminĂŞh ring pakayunan, ri luput Sang Kurupati, kalĂŞson ida tan sipi, ngĂŞtut pamunduring musuh, makrana dadi marĂŞnan, papinĂŞhe sarĂŞng sami, sami parum, makadi Sang Janardana.
2. Walinin gati cĂŞrita, ne ring kuta Madrapati, sawatĂŞking paricara, pada ya suksma ĂŞnti, wireh pada ya mangipi, kaanyudang pasih madu, kawarna mangke sang diah, lĂŞlĂŞp paturune mangkin, kadi tan wruh, ri lĂŞkasing pangubaya.
3. Tumuli anyupta krana, ngrĂŞpata raris matangi, wau manolih ring tilam, Sang Salia tuara da kari, kewala surat kapanggih, miwah karase ring kasur, pamidartane ring surat, pamunyin Sang Madrapati, amwit lampus, mamagĂŞhang rana yadnya.
4. Sang Satiawati cĂŞrita, branta cita wĂŞtu paling, mamirĂŞng orta tambungan, kadi tunjung tan pawarih, ilang cĂŞcingake manis, siratmaya tansah rĂŞngu, saksana tan pateja, urĂŞm tejanira mangkin, wus dinaut, denira sang kala dipta.
5. Wang tuhu tĂŞka nguningang, ature madulur sĂŞdih, satingkahe maring rana, sampun kaatur ne mangkin, punggawa akueh mati, sang kari sami malayu, gunung alas kaparanan, sakoti ya pada jĂŞrih, mangkin ratu, i raka sampun newata.
6. Sang Satiawati kosêkan, ngararis mangambil kêris, macêbur saking pamrêman, parêkane sami ngêling, mêkêjang pada pagliling, Sang Satiawati amuwus, “Uduh nyai suud lara, apan gantinira gingsir, kadi taru, nora luput kapêwanan.
7. Yasanira suba pragat, nejani nira mangiring, êda nyai kaduhkitan, apan titah Sanghyang Widi, ida nuduh ala bêcik, nira jani nêmu lacur, tan bina sakadi kumbang, êmêd ia mangisêp sari, apan suud, i bunga manêdêng kêmbang”.
8. Umangkat sira tuan dewia, angawa rata mas manik, tansah mangrĂŞgĂŞp curiga, kesah ring sarungan kĂŞris, tui lambat maring margi, kadi bayu bajra ngrubut, upaminnya kadi panah, lwir angel ida ring margi, ngawe lantud, Sang Satiawati mamarga.
9. Tan tolihan ring panyroan, kewala swiji mangiring, mangaran Ni Sugandika, alêp teteh balêm manis, sudira manahe mangkin, Sang Satiawati amuwus,”Uduh nyai Sugandika, pitêhêr idêpe jani, nira lampus, mangiring ida sang lina”.
10. Mahatur Ni Sugandika, “Ratu titiang nyadia ngiring, ping sapta numadi jadma, mangda malih kumagusti”, ngandika Sang Satiawati, “Lamun nyai suba tuhu, nira ninggalin nêgara, êda nyai sêkêl ati, nira nyujur, layon maraja dewata”.
11. GĂŞlis gatining cĂŞrita, Sang Satiawati mamargi, meh prapta madianing rana, moga rusak kang pĂŞdati, cakrannyane malĂŞkĂŞtik, kadi panrantaning laku, madarĂŞt sira mamarga, Ni Sugandika mangiring, tan pangitung, pada sudira mamarga.
12. KunĂŞng pratingkah ring awan, madurgamane tan sipi, dening magiri kunapa, sĂŞk pĂŞnuh wangkening waji, rudirania kadi pasih, mahertali nibeng pangkung, yatika lot inĂŞntasan, akweh hrune pasurawit, alas agung, makarang lungan turangga.
13. Sawaning bala masasah, mamarga Sang Satiawati, matĂŞtĂŞkĂŞn lungan astra, ndi kapan Sang Satiawati, wania mahaseng jurit, apan durgama kalangkung, wireh kabuatan manah, pisĂŞrĂŞng mangda kapanggih, sang alampus, nyilib atinggaling tilam.
14. ĂŠnĂŞngakna ring rana, cĂŞrita ring Madrapati, dadi samuning nĂŞgara, ring bĂŞncingah pada sĂŞpi, tan ananing wong sawiji, sunia tĂŞkaning bĂŞdauh, sawang kadi buta yadnya, kakurungan paguliling, tana lingu, nora wong laki sanunggal.
15. Bale mase manguranyab, sarwa manik sarwa ngĂŞndih, tan kari malupta teja, apan katinggalan manik, pudake ya mirib sĂŞdih, di tĂŞngah natare ludus, panĂŞse mangĂŞntak-ĂŞntak, layu punyan sangga langit, rasa milu, melanin Sang Madradipa.
16. Antuk puri tan padipta, mina ring tĂŞlaga sĂŞdih, pada ya manyĂŞlsĂŞl awak, matindih ya sarĂŞng sami, sang diah ngĂŞlesang urip, kapĂŞgataning ulangun, sami ya pada kalaran, saanane kari urip, paksi cucur, ring kayu manyĂŞlsĂŞl awak.
17. Paksi mĂŞrak ring gopura, mirib manyaruang sĂŞdih, ngabĂŞhbĂŞh ya kabkab-kabkab, tan mari ya nyakit ati, buron wĂŞduse aguling, di batan bingin madayuh, rasa ya matĂŞtarian, mapunduh ya sarĂŞng sami, yaning lampus, sang ayu ya tumut pĂŞjah.
18. Paksi cĂŞtaka ring tawang, milu ya mangiring sĂŞdih, makĂŞbur mirib natasang, pamargan Sang Satiawati, wantah jakti ya subakti, mirib ya pacang ngalĂŞbur, erang kari ya kaucap, nemangkin ipun mangiring, pacang lampus, mangiring ida sang diah.
19. Tan cĂŞrita ring jro Madra, cĂŞrita Sang Satiawati, prapta ring tĂŞngahing rana, manangis mamuntag-mantig, dening tan pagatra panggih, akeh sawane katĂŞmu, gajah kuda pada pĂŞjah, Sang Salia natan kapanggih, kadi gunung, ikang ratane pradipta.
20. Dening kaosĂŞking cita, durgama tingkahe mangkin, kumĂŞtĂŞr rasa kangelan, gupuh sukune mamargi, mastaka akeh matindih, yatika paraneng laku, Sang Satiawati biapara, kalĂŞson ida tan gigis, apti nyujur, nyĂŞlempoh tĂŞngahing rana.
21. CĂŞrita Ni Sugandika, mangiring Sang Satiawati, irika ring madyeng rana, bĂŞngong ngunngun ya manolih, akeh sawane kapanggih, wentĂŞn pĂŞgat awak ipun, basangnyane mabrarakan, gowake liu nĂŞkanin, tur ngarĂŞbut, ada nyotot basang-basang.
22. Ada malaibang limpa, ada ya mangamah gĂŞtih, ada manganggar papusuan, ada malaibang ati, sangkĂŞp gowake sami, matinggah di kĂŞpuh agung, adbuta tĂŞngahing rana, Ni Sugandika tan wĂŞdi, manyĂŞluksuk, tingkahe tĂŞngahing rana.
23. Asing sawa kabadingang, dadi ya tong mrasa wĂŞdi, dening subakti kalintang, ring ida Sang Satiawati, wangken kudane kapanggih, sang prabu natan kapangguh, sawane liu madampiak, ditu ya saling susunin, ada ĂŞlung, makakĂŞb tĂŞtĂŞhin sawa.
24. SĂŞbeng-sĂŞbeng ya mangucap, timpale makĂŞjang mati, kiad-kiud ngarod-arod, nyen sih nejani kaukin, makĂŞjang pada sĂŞpi, buyung liu pagariung, mangalih bangken kuda, kanti sĂŞrak ya mangĂŞling, duuh-duuh, tong dadi ngisidang awak.
25. Ni Sugandika nyêlaksak, tan surud manahe mangkin, akeh sawa kabadingang, Sang Salia tuara kapanggih, tuara pêgat-pêgat sêdih, Ni Sugandika andulu, wang kari andêming sawa, wang tikêl angasih-asih, “Duh pukulun, sueca tinuntun kaula”.
26. Masaur Ni Sugandika, ”Ih maman sang nata êndi, ingsun angulati sira”, wang tikêl maatur sêdih, “Kari doh bênêng kangin, pamargan ida angamuk”, Ni Sugandika angucap, “Nongos malu maman dini, nira nyujur, palinggih ida sang nata”.
27. CĂŞrita tĂŞngahing rana, mataritip sĂŞkar taji, mapandan lungan sĂŞnjata, masampyan lalancang ngĂŞndih, murub sarwa mirah adi, karah kalung para ratu, sami pada masoca, gĂŞlungan Sang Madrapati, dĂŞkdĂŞk rĂŞmuk, gamura tĂŞngahing rana.
28. Malumut ban tunggul gadang, maiwak ban sĂŞsimping, masĂŞgara ban rudira, gowake angrĂŞbut bukti, upami i kĂŞdis guit, magarang tĂŞngahing laut, pondoke akeh majajar, mabusana alĂŞp asri, mirib prahu, kari manyantosang sampan.
29. Kascarya ri lampahira, Raden Dewi Satiawati, lumampah tĂŞngahing rana, sawa akeh paguliling, Sang Salia durung kapanggih, layone suwe karuruh, kadi Widi manuduhang, cirine mangkin kapanggih, gunung alus, kilap tatit masliwĂŞran.
30. Teja kuung ring akasa, teja ngadĂŞg ring padati, cirin sang lina ring rana, pagĂŞh ring brata sĂŞmadi, miwah sĂŞkare nambĂŞhin, saking byomantara nurun, nambĂŞhin rĂŞngganing rata, gumuruh ya mirib sĂŞdih, luir milu, ri linan Sang Madradipa.
31. Akueh durmanggalanira, sang akrĂŞta matieng jurit, ri kadumugining kilat, sawane saget kaaksi, kadi kapĂŞndak liring, mirib manyapa sang ayu, ĂŞnto krana dadi ĂŞnyag, nyĂŞlempoh raris manangis, ngĂŞlut suku, tan mari manigtig dada.
32. Sang Satiawati wimurca, kalĂŞngĂŞr kabatĂŞk sĂŞdih, tangis tan ucapĂŞn rĂŞko, sĂŞsambate barĂŞng mati, tan padon sih kari urip, erang katinggalan kakung, gantas maninggalang jiwa, nutugang pitrĂŞsna bakti, mangde puput, indik ida makaronan.
33. Tan mari masêsambatan, ngêlut suku ngasih-asih, sinungkêm ida sang lina, layone kagulilingin, “Lalis ratu mangalahin, ubayane sane sampun, saking sueca mamanjakang, dados ipun kadi mangkin, tulus lampus, mangkin mamarga newata.
34. Duh ratu sang sampun lina, elingang ratu ne riin, duk suecane ring paturon, mangda makaronan sai”, kanin layone kabitbit, kaugah ida sang lampus, dadi mênêng tong ngandika, inusadan ikang kanin, saraneku, jinampianing dening sêpah.
35. Tan wusan Sang Satiawatia, layone kabudat-badit, kagĂŞlut tur kakocokang, dadi mĂŞnĂŞng tan nyaurin, Sang Satiawati manigtig, dadanira rĂŞnyah-rĂŞnyuh, tan mari ida maguyang, manangis mamuntag-mantig, sĂŞgu-sĂŞgu, tangan layone gĂŞlutang.
36. “Nunas ratu masarêngan, makaron-karon mamargi, mangungsiang Surapada, yadin nêmu ala-bêcik, titiang wantah astiti, mamarêkan ring sang prabu”, tansah amusti curiga, wus kesah sarungan kêris, raris muwus, ngawe paricaranira.
37. “Uih nyai Sugandika, kêma pisan nyai mulih, ka Madra raja nêgara, warahana ingsun iki, aturang ring sang kawi, kalaran ingsun wus lampus, dadine munggah ring lambang, ginawe gita kêkawin, mangde atut, nyikiang pragayan sastra”.
38. Maatur Ni Sugandika, “Titiang mapamit mawali, ka puri Madra nêgara, erang titiang kari urip, katêmu ring wong nêgari, suka yan ngamasin lampus, mangiring cokor i dewa”, ngandika Sang Satiawati, “Yaning tuhu, nyai pitrêsna ring nira.
39. Nah jalan jani gatiang, bêsikang idêpe jani, mangiring raja dewata, da ja buin walang ati”, Ni Sugandika tur agêlis, ngalungsur duhung sang prabu, Sang Satiawati umayat, ring dada tungtunging kêris, agêlis mur, lintang sudira ring cita.
40. Ni Sugandika kocapan, nemangkin mangagêm kêris, raris ya mangeka cita, ngastawa sri narapati, sudira tan ana wêdi, ature “Ratu Sang Prabu, mangkin jantos ratu titiang, kaula bakti mangiring”, gêlis nyuduk, sêrira wawang ya pêjah.
41. Saking gĂŞlising cĂŞrita, Sang Satiawati newati, dening mula ida satia, Ni Sugandika mangiring, subaktine tan sinipi, kaeman antuk sang prabu, Sang Satiawati nyayangang, punika awinan lalis, tan kaitung, lĂŞwih purine ring Madra.
42. Cêrita mangkin sang atma, tansah adulur mamargi, Sang Salia rauh mamêndak, atmane Sang Satiawati, Sugandika mangiring, Sang Salia ngandika alus, ”Suwe titiang manyantosang, i dewa tan wentên prapti, nunas ratu, dumununging maring suarga”.
43. Nemangkin ida Sang Salia, widiadara mamĂŞndakin, mantuk ka Sura-buana, widiadari akueh ngiring, tan kawarna nemangkin, cĂŞrita ring Suarga murub, baswara ngulap-ulap, sarwa ratna mirah adi, sampun puput, Sang Salia manggih suarga.
Puput
Naskah ini dikumpulkan dan diketik kembali dalam huruf Kawi-Latin oleh I Wayan Sutedja, Buruan, Penebel Tabanan
~ Article view : [2270]