Serat Darmarwulan [ Pupuh 61-70 ]

SERAT DAMARWULAN Pupuh 61-70

** Pupuh 61 **
Durma

1. Angkatbuta Kotbuta ngabani bala | tadhah wong Maospait | sêsumbar magumrah | èbêg syara gumêntar | bêgor kang bèri tinitir | bêndhe sauran | surak lir karêngèng langit ||[1]

2. sênjata ngrok lir gêlap manêngkrê[2] jagat | bendrong-binendrong wanti | asêbrak rêkatak | ganjur sungsun matumpang | pirang-pirang brana mati | pating jalêmpah | kadya babadan pacing ||

3. wong bang wetan manrod magiro magalak | lir buta munah daging | tan wikarèng papan | pêjah ngarsa mangidak | ing wuri nrajang mangungkih | wong Majalêngka | dhadhal tan môngga pulih ||

4. kosik kawus katitis bubar sasaran | tanbuh ingkang dèn ungsi | Radyan Layangseta | Kumitir langkung duka | katulak bala matintrim | kawur sumêbar | samya angungsi urip ||

5. radyan kalih wus samya ngrasuk[3] busana | wadyanira magusis | dêstun wolung dasa | kantun andêl kewala | nusub têngahing wanadri | atilar kuda | dyan dharat saha dasih ||

6. rêgak mundur pangungsire wong bang wetan | ya ta malih kawarni | nagri Prabalingga | risang Sri Urubêsma | sadintên miyos tinangkil | sinewagara | sasukanira ênting ||

7. gêndhing awor tambur salomprèt sauran | kakênthung lawan bèri | sênggak mawurahan | surak muluk mring tawang | kêploknya jêmur mawanti | sênjata urmat | kadya ngobahna bumi ||

8. pirang-pirang wadyagung malang sumirang | maneka-neka asri | asri tiningalan | pênuh kêng kawiragan | wuru-wuru kaduk lali | winulat galak | gargêt main ngajrihi ||

9. pênuh muput sadina ngantya anggagap | dalu datan dèn gopi | nayub ôndrawina | manginum wantya-wantya | boja kulina mangênting | sapangkat-pangkat | sasêla 2 asri ||[4]

10. pracekane wong nginum arak waragang | ya eka padmasari | dyi[5] mrêtani miwah | tri kawula busana | catur wre rukêm lan malih | sapta kulina | kang pônca sura nênggih ||

11. malih ingran apan ta sad gunaweka | sapta kulina tuwin | kang astha kêcara | myang nawa gra lapa |[6] malih dasa yêksa mati | wong nginum arak | sak dhasar dèn arani ||

12. eka patmasari kang eka satunggal | padma kêmbang sayêkti | sari ruming sêkar | wong nginum sadhêdhasar | sumringah lir sêkar asri | sanetya mulat | angmngembahi[7] mêmanis ||

13. kang dyi[8] roro mrêtani wicara endah | wong nginum arak nênggih | angsal kalih dhasar | barang kang winicara | manis sumrah angrêsêpi | malih ingaran | tri kula busanasri ||

14. tri têtêlu kula sêsamaning bala | busana wus ngarani | nginum tigang dhasar | sumbaga rasa pelak | sarya pantês mrak atèni | inggaring manah | jumbuh kawula gusti ||

15. lawan malih catur wre rukêm ingaran | catur pat wre ngarani | kang rukêm wowohan | wong nginum patang dhasar | lir bêdhès arêbut bukti | wicara granyak | rame sêbarang ing ling ||

16. pônca surapanggah apan ta ingaran | pônca lêlima nênggih | sura wus kênyatan | sudira ingran panggah | yèn wong nginum arak olih | gangsal dhêdhasar | mantêp sudira wani ||

17. malih ingran sad guna wêweka |[9] sad nênêm guna nênggih | sêbarang kawignyan | weka kayitnan ing lyan | yèn wong nginum arak olih | ênêm dhêdhasar | umbage kêng pêngarsi ||

18. angungaskên sêbarang kagunanira | sêsikonira lali | kang sapta kulina | sapta pitu ingaran | kulina karêming ati | wong nginum arak | pitung dhêdhasar yêkti ||

19. karêming tyas winiyak ing pasêmoan | astha kêcara dening | astha wolu lawan | kêng cara-cara corah | yèn wong nginum arak olih | wolung dhêdhasar | wiyah-wiyah dènnya ngling ||

20. tingkah angling gora rèh sawênang-wênang | nawa gra lapa nênggih | nawa sônga ingran | wagra lapa kêlawan | lapa tatu lamun olih | sangang dhêdhasar | wong nginum arak kadi ||

21. cèlèng tatu  bingung sêbarang tinunjang | datan wikarèng wèsthi | dasa yêksa lawan | pati iku ingaran | dasa sêpuluh lan malih | kang yêksa buta | pati wus angarani ||

22. yèn wong nginum arak sêdasa dhêdhasar | wus kadi buta mati | ya ta cinarita | sira Sang Urubêsma | kasukan dhahar myang larih | panginumira | wantya-wantya mawarni ||

23. sasêtyanya sasukaning ing pangenggar | pirang-pirang mawanti | mêdal sangking wawrat | anutug kapênuhan | warna-warna kang paraji | myang para menak | rôngga dhaèng prituwin ||

24. para andêl sawênèh sura magalak | wênèh wanti mangibing | wênèh main pêdhang | umbaging kaprawiran | sawênèh satêngah mati | acacah rucah | pratingkah kadi bêlis ||

25. Sang Sri Bêsma pan kadi edan kinarya | tansah ngidung ngrêrêpi | ratu Majalêngka | kang sinambat ing brôngta | ngungrum sarya ringik-ringik | gumuyu latah | manggoyang-goyang wêntis ||

26. alêlagon sêsindhèn atêtêmbangan | bêksa ngidung mênyanyi | kapan-kapan nonah | prêmain sama gua | canthur lêbih jadi ati | krêja prêgilah | sampe samakan prêcil ||

27. kita orang mênanti miprolupêstrat | tinggal nagri Bêtawi | marah-marah gusar | dhatêng saponya rumah | korèk mata pegang kuping | antêm kêpalang | ajur jadhi tumêndhil ||

28. angkat tidhur tarik-tarik pegang tangan | mentak anak ya ini | kakak sama tuan | nyang bagus saprêti setan |[10] nyang kuning pantat kuwali | taruk pakean | têsbèh kluwak kêmiri ||

29. laju ingsun nyandhak cindhe ing sampiran | laju sun srênggarani | bêlo anak jaran | komprèng bêlo mênjangan | pêpêdhèt komprènging sapi | sêpira manah | bladhog pêdhèting kancil ||

30. munyuk-munyuk bladhoge kêcèk[11] alasan | tai munyuking kucing | plêncing tai warak | blêdug plêncinging gajah | gêgênjik blêduging babi | kêkirik bêlang | anake asu lurik ||

31. ratu ayu lêlakone sontrang-sontrang | sênêng sun srênggarani | malerok ngujiwat | anuli ingsun êmban | ban-êmbane cindhe wilis | mulêsing manah | mênawa sun arasi ||

32. wong akuning sêsambate ngrèndèng manah | nuli sun arih-arih | ing asmaratôntra | wulung wulune jingga | si gagak kulambi langking | sang kuntul pêthak | podhang ridhonge kuning ||

33. gawok ngungun sêkathahing kang tumingal | ing sang sri narapati | dènnya karungrungan | mring sêsotyaningrat |[12] tan têpung rarasing bumi | makutha singsal | mêmanise kuwalik ||

** Pupuh 62 **
Dhandhanggula

1. kawuwusa Radyan Damarsasi | sapraptane jro kithèng Prabalingga |[13] nèng nmargi[14] prapatan rèrèn | apan kêsaput dalu | ri sêdhêngnya purnamasasi | bêntèr manglela sumyak | radyan sêbdanyarum | paran Sêbdapalon ingkang | prayogane ing lampah dèn angsal kardi | karsane sang kumara ||

2. Sêbdapalon umatur ring gusti | tuwan gampil wong acampuh ing prang | yèn wus wruh ing pakaryane | karya kêng agal alus | agalira rêbat nagari | atandhing kasudibyan | suraning apupuh | karya tilase sêjagat | pujèningkang tumuwuh ingkêng ngèstrèni | narik mring kaluhuran ||

3. luhurira tumêkèng ing pati | titi tumrap wiciksèng[15] kêlagan | luwih agung nugrahane | langgêng kinusyèng tuwuh | lulurira parusyèng bumi | saturun praptèng têdhak | jinurung dewagung | sinaidan bumintara | gunadèng rat tan wontên ingkang munjuli | kapunjulaning aprang ||

4. dene ingkang alus ngabên gaib | gaibing Yyang Sukma |[16] pasrah dhatêng juwatane | tan lyan sinêdyèng kayun | pêngayune lênggawèng pati | rêbut sih ing kasidan | sida bôngsa luhur | luhure wong marcapada | sadèrèngnya tinitah sampun pinêsthi | pêsthi mring kaluhuran ||

5. èsmu mèsêm rahadyan minantri | kapranan tyas pambêk kawisiksan | wusana arum dêlinge | paman ingsun mituhu | sakarsanta amramugari | agal  tindak | tindak kang mrih pupuh | Sêbdalon matur nêmbah |[17] yèn suwawi tandhinga prang padha siji | nanging yya cidrèng lampah ||

6. angandêla karsaning dewadi | sintên kinarya ungguling jagat | amêsthi unggul yudane | mokal Yyang Juwatagung | ginggang dènnya akarya pêsthi | papêsthèning manungsya | ing wusananipun | tuwan antêpi yèn titah | wus têtela minta kaona kêng gaib | gaib de kêng sarira ||

7. bonggan gawe manira tut wingking | ngarsa-arsa kanugrahan tuwan | mandhêga dadi lêlakon | yèn kintên badhe wurung | nêdha mantuk mring jaman pati | yèn kintên sinung arja | ing pamuji tutug | mèsêm Dyan Damar Sêsôngka | Palonsêbda juwit aturnya mring gusti | nêdha suwawi mangsah ||

8. anjujuga sêmadyaning puri | datan keron kang tinuju manah | Menakjingga padha ijèn | yya ngantos wowor sambu | keron budi kathah kêng tandhing | kuwur pêmawasing tyas | mring sukma kêng agung | pintên banggi mangke ngêpak | jênang dodol sêga gorèng lawan inthil | mèsêm Radyan Sêsôngka ||

9. Nayaginggong anambungi angling | bêtul tuwan mari lêkas brangkat | dhalêm banyak ikan dhèndhèng | muwah banyak nyang gêmuk | brapa-brapa kuwih srêrabi[18] | mrêtega[19] roti muwah | lagi sama jrêruk[20] | saya dhatpêt kabar trang |[21] Menakjingga abanyak dhipunya gundhik | dhikrêja prêkêcêkan ||

10. tandya mangkat rahadyan minantri | lampah sandi tanpa jalma mulat | katiga lan parêpate | sêdyanya kang jinujug | pakuwone kang para putri | prapta ing pagrê bata | pan ingusap sampun | pinêsu kang puja môntra | banon mêndhak radyan tandya anglêbêti | tênapi parêpatnya ||

11. lênglêng mulat rakiting purasri | siluk-siluk silaning kêkayyan | kayoman taru mangrompyoh | sêdhênge babar santun | santun atap tumraping têpi | têpining batu rawan | ing awan madulur | dulur-dulur kaidrêran |[22] midrê-midrê rahadyan rêsêp mangliring | ngliringnya karungrungan ||

12. winurcita sagung para putri | garwanira risang Urubêsma | kawandasa tri kathahe | tiga padmènirayu | ayu samya atmajèng raji | Sang Dyah Juwitawatya | garwa ingkang sêpuh | Juwitaningsih panêngah | warujunya Juwitaningrum sang dèwi | tri samya manuhara ||

13. dene sang dyah sang Juwitawati | gandhang bêsus olah kawiragan | gandês pantês lêlewane | rêspati sara alus | pamulunya mangroning sari | Juwitaningsih sang dyah | mêjana ing têmbung | dêdêling pêngadêk raras | pamulunya pindha lilin pêthak kengis | solah raga krêrana ||

14. tan kêbatang warnanyayu luwih | mung sêdhêpe sasolah netyarja | kang ngêdusi mêmanise | Sang Dyah Juwitaningrum | pamulunya pindha wratsari | lir gambar munggèng papan | èsmu gandrung-gandrung | nyênyêt manising pangucap | mung liringe sumêdhèt[23] lir patrêm kengis | prak atènira kongas ||

15. tan ingucap rèhning para putri | warna-warna endahe winulat | ngracak mêmpêng birahine | lyan lumrê rayung-rayung | manis gandhang manis prak ati | gandês manginggar manah | sengoh kêmpyang ruruh | sedhok sêdhêp dhangah-dhangah | lêncêp mêsês luwês tan luwas jukining | gumrining dhandhing mantras ||

16. kanthèt pantês pradikês ajait | dlongèh-dlongèh cèthi ngingah raras | gandrung jagrê gêndrèh-gêndrèh | dyan kawiragan bêsus | moblong mêndal gilik tarincing | andlèdèr larah-larah | galak ulat arum | amayêng mêsês kumêclap | sêkar banjar gilar-gilar ana kadi | manderah munggèng gêlas ||

17. kang satêngah raras kadya hèr tih | kang satêngah raras arak adas | roti baskuit myang tangkyèh | sawênèh rarasipun | lir manisan kêng kolang-kaling | wênèh raras hèr mawar | ana raras hèr trus | ana kang raras hèr krêras | ana raras ambar sêpatrê lan malih | ana kang raras hèr mas ||

18. wênèh kadya rarasnya hèr muslim | wênèh kadya tras we wijil mandras | malih ingkang satêngahe | lir gêndhis rarasipun | wênèh raras kain suratis | wênèh raras prêsmad |[24] kang satêngahipun | ana kadi raras dinar | wênèhira ana raras dirham malih | ana raras wang krêtas ||

19. kang satêngah ana raras kadi | marijêpun miwah gunting prasman | myang gambir kusta rarase | sawênèh rarasipun | ana kadya bathik Bêtawi | sawênèh raras slukat | kang satêngahipun | ana raras kadi kêmpyang | wênèhira ana ingkang raras kèngsi | malih ingkang satêngah ||

20. apan ana ingkang raras suling | wuluhira wijil bobat sêkar | ana kang raras sonderan | myang raras ricik panrus | wanèh ana raras hèr loji | tênapi kang raras jam | malih rarasipun | ana kadi dintên sulah | kang satêngah ana ingkang raras gêndhing | wênèh lir kayu anyang ||

21. aglar anèng ing natar aninis | munggèng pangyoman naga sêkar |[25] para garwa kingkin kabèh | pujinya mring dewagung | nora bêtah samya nyênyèthi | marang Sri Urubêsma | kapan baya rawuh | prajuriting Majalêngka | kang sudibya surèng prang anjayèng rêsmi | kang bagus kadi Parta ||

22. winarnaa Radyan Damarsasi | sampun dangu marpêki para dyah | nyamar ampingan witing ron | nukma ingkang pirêmbuk | malar dadya panimbang galih | dènnyarsa tandhing lawan | Menakjingga Prabu | duk myarsèng pagunêming dyah | radyan mèsêm anggêgêt sajroning galih | galih wus nimbang raras ||

23. Dyah Juwitawati dènira ngling | mring pra maru surasaning manah | paran yayi wusanane | ginarwa ratu ucul | kinatulah ing para rêsi | arus amising jagat | kêsanglat ing ratu | saha Prabu Brawijaya | dewa wantah rinusak kêng praja niti | tan wurung asung walat ||

24. kaku têmên rasaning kang ati | dadi garwa kapêksa kewala | sapa gêlêm nginggatake | sun ngèngèri satuhu | ingsun anggêp guru sayêkti | sokur ginarwa pisan | ingsun kapingin wruh | rasane krama wong waras | aja kaya sang nata ing manah baring | dhapure kadi luwak ||

25. Dyah Juwitaningsih anauri | sapunika kawula mèh pêjah | jinêmalan mring sang katong | ulun kinarsan lulut | alênggana kêpati gêthing | lir mulat buron alas | ing manah sru koguk | mila ngantos jinêmalan | ulun têmah suka lila têkèng pati | lir rêsmi lan wong buyan ||

26. Dyan Sêsôngka lathinya ginigit | kapêtêg dènnya gumya ing manah | ya ta garwane wuwuse | Sang Dyah Juwitaningrum | mingsêk-mingsêk sang dyah anangis | kakang bak[26] nêdha kesah | dhatêng Majalangu | bêja kêncandhak[27] ing marga | suka lila kawula tumêkèng pati | tan sotah Menakedan ||

27. datan sudi ingsun angladèni | kaniaya nguni rama tuwan | ulun jinung mring sang rajèng | Juwitawati muwus | yayi dèwi dèn rèrèh dhingin | pira bara ing benjang | wong ing Majalangu | ana kêng nanggulang yuda | atênapi andhustha sira lan mami | myang mara maroningwang ||

28. radyan mantri angrês kang galih |[28] galihira lir sinêndhal-sêndhal | miyarsèng dyah wuwuse |[29] tansah kang jaja inglus | Radyan Sôngka kêsmarèng kingkin | ya ta sagung para dyah | akathah kang wuwus | sawênèh ana karuna | ngajap-ajap prajurit ing Maospaid[30] | ge-age têkèng luwar ||

29. Dyan Sêsôngka saya ngrês kang galih | wimbuh sangsaya marwatasuta | wusananira adhèhèm | kagyat sagung pra arum | wênèh nyana sri narapati | sawênèh ngadêk bubar | ana kang lumayu | wênèh mawang wanti mulat | myat syararum dudu syarane sang aji | gêpah dènnya pinaran ||

30. sang dyah tiga anyapa mawanti | Radyan Sôngka sabdanya wor gumya | arum amanis syarane | ingsun wong Majalangu | Damarwulan sinambat ing sih | arsa prang tandhing lawan | Menakjingga Prabu | sang dyah kumênyut ing manah | kêmanisan myarsèng syaranya dyan mantri | kadya mêcatnya yusya ||

31. para sang dyah samya anyêlaki | Dyan Sêsôngka duk ginggang sing prênah | nglela kêtawang citrane | sang dyah sri[31] ngrangkul gapyuk | mring wêntisnya radyan minantri | samya matur wotsêkar | tuwan ingkang rawuh | punapa dewa ing syarga | namur kula wêcana samya kasyasih | punapa ta manungsa ||

32. radyan mantri mèsêm awor ing ling | ya manungsa satuhune ingwang | prabu rara kawulane | nanging sinêdyèng kayun | nanggulang jurit |[32] sinran ing Majalêngka | ya ta kang pararum | sarêng saèstu manungsya | astanira winêdhar tandya wotsari | tumêngèng nganthi brôngta ||

** Pupuh 63 **
Kinanthi

1. cinarita para arum | kang lumayu samya bali | agêbagan arantaban | umarsèng mring radyan mantri | kubêng gantya ngèstupada | kalêlêngan ing tyas brangti ||

2. momorkên ing tyas juwêt rum | ririh matur migênasih | ngasih-asih prana mulat | lir mulat têpa palupi | sangking sasunggingan anyar | sajêg tumitah nèng bumi ||

3. durung paja-paja wrêruh | mèmprê mirib lir dyan mantri | kumudug sariranira | sumyak gumêtrê tyas brangti | samya rongèh pilênggahnya | kumyus karingêtnya mijil ||

4. ting gadhêpêk rêbat ngayun | sêkathahe para putri | Rahadyan Damarsêsôngka | nora nyanani ing liring | kang pinêlêng mung têtiga | pêngarsane para putri ||

5. Dyah Juwitawati gupuh | anyaosi kasur sari | radyan mantri lênggah ana | pisunggatane kang cèthi | eman kagêpok ing kisma | mênawi sinrêrêng[33] mami ||

6. ing juwata ingkang agung | pra bêthara kang linuwih | cèthi tuwan lêganana | sumôngga pinraka gusti | radyan mantri dêlingira | luwih panarima mami ||

7. iku kamuktèn ngaluhur | ingsun ajrih anglungguhi | manira durung winênang | ing sang mahaprabu dèwi | pan maksih sapadha-padha | iya sira lawan mami ||

8. Juwitaningsih umatur | gusti sunggataning cèthi | gantya lawan puspa krêna | agêmên sang jayèng luwih | cèthi tuwan lêganana | pratôndha kêng aksamasih ||

9. radyan mantri sêbdanyarum | luwih panarima mami | iku kasukaning manah | trêsandhane wong angsal sih | ajrih dhinginkên sukèng tyas | rarênggane wong amukti ||

10. matur Dyah Juwitaningrum | pukulun kula burati | sêdhêng mêntas alêlampah | sumrah kang sarira gusti | suwawi agêmên radyan | gèn ulun karya pribadi ||

11. suwawi gusti sang bagus | pukulun kula konyohi | radyan mantri mèsêm nêbda | luwih panarima mami | ewuh andhingini lampah | ing sang mahaprabu dèwi ||

12. dyah tiga nyêlak ngrêpayun | gusti sang anjayèng luwih | lêgakna tyase kang brôngta | prêtandhanana trêsnasih | kang cèthi kawêlasarsa | gusti nimbangana kang sih ||

13. èsmu mèsêm sang binagus | sêbdanya mangasih-asih | aprana panuju ing tyas | iya dèn padha aririh | tan lyan kang sun sêdyèng manah | mung prang lan Sang Urubêsmi ||

14. ing mêngko durung kêlakun | môngka dhinginkên sukèngsih | ulun merang ing juwata | sinurak isining bumi | durung karuwan ing lampah | kathahên inggaring ati ||

15. yèn kasiku ing Hyang Luhur | kalonglonganing nugrasih | angur baya sêlamêta | yya nganti kuciwèng jurit | yya tinutuh ing budyarja | toging prang pêngarsèng kardi ||

16. mendah sang pusakaning rum | prabu kênya Maospait | tiwas margèng kaluputan | ngong tambêt susilèng bumi | kang liniga murdèng titah | kasampurnan kyating jurit ||

17. para putri pan èsmu luh | lênggahnya saya ngrakêti | rakêt manah karungrungan | majêng samya angledhoti | wênèh nôngga-nôngga asta | wênèh ngusap-usap wêntis ||

18. gulat-gulêt brôngta wuyung | akathah kinarya sandi | sandènira bara-bara | kathah ature pra putri | rahadyan têguh tyas arja | sasêmang ngecani galih ||

19. Juwitawati umatur | sarya goyang-goyang wêntis | suwawi gusti tindaka | mring pakuwone kang cèthi | punapa ingkang kinarsan | dhahar dhêdharan sumaji ||

20. Juwitaningsih umatur | ngrangkul lambungnya dyan mantri | suwawi radyan panduka | mring kuwon kawula gusti | dhatênga ing sakit pêjah | cèthinira anglabuhi ||

21. matur Sang Juwitaningrum | sarya anungkêmi wêntis | asta ngasta astaning dyan | sinunggun-sunggun mintasih | sakarsa panduka radyan | gusti kawula tut wingking ||

22. kathah kulwoning pararum | ing pundi dipun karsani | kawula gusti tut wuntat | ambêbuntar anyênyèthi | awon dulonipun radyan | pinrak ing natar sang pêkik ||

23. sang dyah akathah kang atur | ing sang kadya dewa luwih | manggulêt nglendhoti pangkyan | prêmbayun amidih wêntis | kumêpyur tyasira radyan | wuwusnya arum amanis ||

24. wis wungua sang lir santun | tan wurung mêmurung kardi | yêkti uga pambegalan | ingsun ngènthèngna pakardi | tan lyan pamintaningwang |[34] sun panggihna Urubêsmi ||

25. yèn sira asih maring sun | idhêpên pitutur mami | yya karya sandhunganingwang | dadya tan wêlas ing kami | ujare padha sih trêsna | wêkasane datan asih ||

26. yayi padha dèn jumurung | jurungên ing puji-puji | pujinên ing Yyang Sukmana | lananga ing yuda mami | pêsunên ing puja môntra | têdhanên ing Yyang Sukmadi ||

27. wus jamake darbe kayun | wratnya pinuja ngarsi |[35] yèn ta sampun kêlampahan | jinurung ing Yyang Sukmadi | gampil-gampile linakyan | amarna kapirênan sih ||

28. tandya kang sunggata rawuh | roti lan mrêtega hèr tih | kopi atênapi puhan | mêmanisan kuwih-kuwih | asrah sumaos ing ngarsa | Radyan Sêsôngka tan apti ||

29. tansah angecani wuwus | sampun ingundurkên aglis | sêksana atur inuman | jênèwrê lawan brandhuwin | anggur manis lan anggur kap | winadhahan têmpat losin ||

30. Dyan Abdulrahman tan ayun | tansah angewani galih | para putri winrêratan[36] | sinêmbramèng sêbda manis | ginantyan sinawung tingal | linêngêsan solah liring ||

31. ya ta winarna sang prabu | bubaran dènnya tinangkil | pracina sênjata urmat | barung tambur lan saruni | têngara syara magumrah | jêmur gêdrê ting kusyasri ||

32. pra putri samya umatur | ing Rahadyan Damarsasi | sumôngga gusti ngong samar | Sri Bêsma mantuk mring puri | tan sande yèn kuwanguran | Sang Menakjingga sinêkti ||

33. pra putri tan wande lampus | lamun panduka kaèksi | mèsêm Rahadyan Sêsôngka | padha sumingkira aglis | sun papagne Menakjingga | para sang dyah ambondhèti ||

34. sêksana sang nata rawuh | ing nataring dalêm puri | nguwuh-uwuh para garwa | tan ana subawèng èstri | pra sêlir manggung bêdhaya | anèng pêpungkuran sami ||

** Pupuh 64 **
Pangkur

1. ya ta Risang Urubêsma | klangkung duka mêmisuh mring pra rabi | mendah ta yèn wus arawuh | Ratu Mas Majalêngka | saya wuwuh dènnya ewa marang ingsun | saiki wus padha edan | tan ngèstokkên marang mami ||

2. saprêti wong kurang ajar | anjing gila prêmpuan cukimai | gêpah nimbali pun Dayun | kawula kawrêraga | rinakêt sih winênang panggih pra arum | praptèng ngarsa ngutus sigra | animbali para rabi ||

3. pun Dayun mêsat anêmbah | praptèng kuwon kagyat pun Dayun ngèksi | satriya anom abagus | kinubêng ing para dyah | gêpah wangsul tandya tinututan gupuh | mring Ki Sêbdapalon lawan | Nayaginggong amlocoti ||

4. sira Dayun winudanan | wudanira dangu slênthiki |[37] bênggang kongkih gya lumayu | anangis sarya wuda | praptèng ngarsa Sri Bêsma kagyat anjumbul | Dayun ngaturakên tiwas | jroning pura kalbon maling ||

5. Sri Bêsma bêndu kras nêbda | ya pagene nora sira tandangi | dene sae tutur-tutur | Ki Dayun matur nêmbah | liwat sangking ing wau kawula pikut | nanging ulun katiwasan | kinalihan prêpat kalih ||

6. kuwangsul dados kawula | kang pinikut dhatêng prêpating maling | pinala sarwi jinêmur | ulun sarya winudan | Sang Sri Bêsma saya krudhanira asru | mangsah sigra narik pêdhang | anantang dèn tanggan maling ||

7. aglis praptèng pêpungkuran | Dyan Sêsôngka tandya mêthukkên aglis | pra putri bubar sumawur | kuwur sangking jrihira | mring sang nata sêdaya manyipta lampus | anuju sêmana kadya | rahina trange kang sasi ||

8. magut ing sura kasuran | Dyan Sêsôngka yeka Sang Urubêsmi | gêpah pênyapanira sru | sapa aranmu baya | wani-wani manjing panggyaning pra santun | si mêncuri kurang ajar | ngêmping lara genjah pati ||

9. dyan mantri sumaur sugal | iya ingsun prajurit Maospait | ingutus sri nataningrum | amocok murdanira | payo mara tandhing prang kantaran bau | Sri Bêsma bêngis nabda kras | sira wong apa hèh maling ||

10. ngling sun abdi sinran karya | magang anyar mantune kyana patih | Damarwulan araningsun | Sang Sri Bêsma sru mojar | durung mukti eman sira têkèng lampus | angur baya anututa | sira sun karya bupati ||

11. bagus anom warnanira | mung cacade tanpa kuwur ing kardi | dudu lawanira pupuh | ingsun wus wudhu ing prang | Radyan Mantri manrajèng Sri Bêsma têmpuh | knitir[38] manabêting pêdhang | pêdhang tinangkis crah titis ||

12. dan maputrê cangklèt cêngkah | ngungkih kipat kinipatakên gênti | kentas kinentas majunjung | jinunjung gêntya kentas | rikat pasang trêngginas suduk-sinuduk | sambrê-sinêmbrê[39] magêntya | manuduk wantya manitir ||

13. trêrampil samya prawira | isthanira kadya prênjak tinaji | singa ginoco sumawur | dahana sirèng jaja | kadya sara ginurenda têmah murub | kyating sura môndra limpat | lir dhêdhali nampar warih ||

14. katrang ing côndra tumawang | gêbyaring kang jyala makithlat[40] thathit | lir Sang Mentraga mapupuh | lan digtya[41] Newata byat | kabyat sirèng kalih sudira matêguh | curiga sinarung mangsah | gantya kabuncang katitih ||

15. para putri èbêk mulat | dyan waspa drês marasira kêpati | kala Sang Parta sumiyut | kinentas mring Sri Bêsma | matêkap ing byantala pra dyah sru umyung | sambat marma anglês mulat | sira Sang Bêsma kinangsil ||

16. umung anglêmbôna ing dyan | mèstuting tyas katrustha tibèng siti | satêmah dèn praptèng luluh | ujar pamojar ingkang | para rabi arus minujèkkên lampus | ya ta sang kalih sudira | dirèng kadibyaning jurit ||

17. yambêk sarosa tinêpak | Urubêsma kantaka tibèng siti | sing purwa duksina limut | nir pamyatirèng lawan | sukaning dyah nyana Bêsma têkèng lampus | sawênèh lyan ingkang prapta | byantara sang jayèng jurit ||

18. myarsèng nom pamburat  puspa | gantyan mulung sing asta kang trêsnasih | manis pamuwusirarum | ming[42] sang tumamèng laga | tan parêngèng wantya winojar pra santun | risang narpati dumadya | madêg paripurna wêngis ||

19. mangsah krura sru magalak | mingrê nyandhak talêmpak nrod mangungkih | radyan kinantar sru pangguh | tumibèng jaja gumyar | kinongkih crah gigal Sri Bêsma mangrasuk | kosik kongkal tibèng lêmah | madêg tinrajang tinangkis ||

20. asta matikêl lumêsat | mamrêm mangrik mangkya sura katitih | mundur ya musthi sira wus | pusaka bindi kilat | pamojar sru hèh ta sira têkèng lampus | wira wudhu suh sirna das | bpinonah[43] pusaka bindi ||

21. risang minantya lumêkas | masang prana kapisan dirèng binindi |[44] manglosod niba sirambruk | ing kisma sru dumilah | maya gilang kunarpa nglela kasyayun | katrang dumling kapurnaman | umung drasa kang pra sari ||

22. gigung raja gung magusar | gègèr sumyar sumêbar sru magiris | giris mulat ing sri pamuk | gêpah Sri Bêsma ngatag | warga Dayun kinon mentarkên layon wus | Bêsma Raja kapênuhan | wuru kêsaput ing jurit ||

23. de Ki Sêbda Ginggong ingkang | tungkul monah boja kabojan mungging | dalêm kuwone pra arum | anggêrgut kapênuhan | pati nendra panendranira lir lampus | kepyan yèn gusti campuh prang | têkèng layon datan èksi ||

24. kinamulèn ing pawongan | mangkya Bêsma maniba ing jinêmrik | weya mêksyèng sah gêlur |[45] de warga Dayun ingkang | mangkyat tanpa mosik Sang Sôngka jinunjung | kêsaput ri bawèng sang yyang | pra juwata widadari ||

25. dayun nglênggrê mangrês mulat | lênguk-lênguk sêkala manah kingkin | anjomblong ngantuk magêlur | ing wraksa sêsendhean | umung midrê hapsari samya amuwun | surasa dyan mawèh rimang | mêmanone angrêsêpi ||

26. rêsêp marma ing kunarpa | sinawuran mrik gônda kusumadi | mangkara duta winanglut | magêtrê-gêtrê kilat | bajra riris tumawang candra[46] manglayung | èrêm jaladara lidhah | lidhah manampar sru kingkin ||

27. bayu midid aputrêran | sirèng papan angêdusi mêmanis | sumringah jyala winangun | sumriking puspawarsa | yang yang nendra sawahya niskarèng samun | mêne sêkarèng ingucap | kang lagya abrôngta kingkin ||

** Pupuh 65 **
Asmaradana

1. ana putri anyar prapti | kêkalih admèng[47] pêpatya | ing Japan Nglèri wiyose | sasedane kang sudarma | sang dyah kalih dènira | ingambil marang sang prabu | kinudang kinarya garwa ||

2. winênang tinandhing ing sih | lan prabu rara ing benjang | datanpa timbang citrane | para garwa kaluhuran | pasmon kumpulan raras | kadya widadari tumrun | sêdhêng wayah cumêngkrama ||

3. pidêksa pêngadêk manis | pamulu mangroning sêkar | kadya gambar sang lir sinom | lyan ta kontap lan jêtmika | mayêng nyukli wêdaka | winasis mapan kêng pasmun | nyênyêt pamêdharing sêbda ||

4. sengoh wijang matrêm kengis | tingkêsing pada warana | lir pujan rêtna isthane | prêmbayun mungal mêjana | amêmêt maya-maya | mayênge kadya pinatut | tangèh rinêngga ing sêkar ||

5. sang dyah putri ing Wêlèri | Kusuma Suselawatya | putri ing Japan sang sinom | Sêsmitaningrum utama | dyah kalih kawuwusa | tansah mrih marganing lampus | ing siyang dalu karuna ||

6. lumuh ginarwa sang aji | tansah ngagêm sarya seta | tan pisah patrêm kalihe | upama rinudasmara | mring Sang Sri Urubêsma | nyipta têmah têkèng lampus | tan wurung suduk sarira ||

7. mila sang nata tan kongsi | mring sang dyah têkèng asmara | eman sing parimarmane | inganti lunturing driya | ya ta mangke kocapa | sang dyah Sang Sêsmitaningrum | nêbda mring Suselawatya ||

8. pajar yèn sajroning puri | klêbêtan pandung satriya | Majalêngka pinangkane | supaya kinarya marga | luwaring glah sungkawa | sang dyah kalihnya wus rêmbug | ngupaya pandung aguna ||

9. asumbaga sang lir Ratih | kinêmbar busananira | asinjang lurik têgaron | arja samêkan sri dênta | tinêpi samanisnya | ukêl puspita winangun | acundhuk sêkar wrat puspa ||

10. asêngkan maniking warih | singsim jumrut rêtna muncar | kongas rume dyah widane | nglamat mônda nora môntra | sarira lir kêncana | kuninge sawantahipun | mangmngembah[48]  karya la-êla ||

11. rêspati datanpa tasik | ukur ingusap kewala | saya dumilah cahyane | sarêmêng sinamun brôngta | namung pracina gônda | pagut lawan ruming santun | clêngude tanpa kêbabar ||

12. titising waja gumadhing | sêdhênge sêmanisira | pasaja ukur kênyare | lathi gêsêng jêjaidan | kadya tètèsing kilang | nora gandhang nora luruh | sanèse lan para sang dyah ||

13. sang dyah sêparan nrus minging | arume anglêlês manah | sinamur kawiragane | nanging ta mêksa kawêntar | sasolah netya malat | wong ayu akarya wuyung | awèh edan wêwarasan ||

14. miyos sing natar dyah kalih | ingiring raro[49] pawongan | ngampil mojokan lan gantèn | tan kênyana ing lyan mulat | sêksana praptèng prênah | ing kunarpanya sang bagus | Dayun kang ngadhêp nèng dagan ||

15. sêsendhean witing sari | pangoroknya agêluran | risang kunarpa kêtonton | cahya wênês kadya wulan | sang dyah kumênyut ing tyas | awas dènira andulu | layoning sandi gumilang ||

16. sang dyah gêpah amarpêki | sêksana nulya sinundhang | ing Sasmitaningrum dene | Suselawati sêksana | amangku padaningkang | sinungkêman kadrêsan luh | sêsambate karya rimang ||

17. wong bagus kang lagya lalis | wêlasa mring wong sungkawa | pangeran kang dadi layon | sun têtêdha ing juwata | gusti dèn paripurna | yèn gêsanga sang binagus | cèthine angranupada ||

18. ing gêsang tumêkèng lalis | asiha mring awak mara | para kudu kawulane | anyênyèthi amawongan | kênangan gilang-gilang | mangke ulun tumut lampus | angabdi sajroning pêjah ||

19. rika Sêbda Ginggong prapti | dangu mangruruh dyan ingkang | campuh lan Menakjinggane | malah sirèng satêmahan | manglayon gilang-gilang | sinungkêman ing pararum | parêpat kalih karuna ||

20. sêkala kagyat dyah kalih | sapraptane kang parêpat | sadèrèngira waspaos | sinêngguh Sang Urubêsma | anarik patrêm tandya | nirbaya sumêdya lampus | anglabuhi sang kunarpa ||

21. sawusira trang pangèksi | gêpah tanya rika paman | sapa aranmu wiyose | Ginggong Sêbda matur ring dyah | ulun dasih kunarpa | dangu mangruruh tan pangguh | ing mangke layon têmahan ||

22. nora suka lila mami | gusti ngong tumêkèng pêjah | panduka kêng nyandhing radèn | yèn mêkatên sedanira | radyan sangking sang rêtna | punapa ta lêrêsipun | utang pati nyaur pêjah ||

23. utang lara nyaur sakit | utang isin nyaur wirang | tan lyan pan suka rowange | amêsthi manira gugat | pêngagêngirèng tanah | mring Sang Urubêsma Prabu | minta adil paukuman ||

24. sumêdhot sang dyah duk myarsi | wuwusira ingkang prapta | saya kêsmaraning layon | nêbda dipun rèrèh paman | ingsun katêmbe mulat | sapraptaning sun wus lampus | kuwônda panggya gumilang ||

25. balik sapa ingkang lalis | paran purwakaning lampah | wong agugat sayêktine | kudu trêrang[50] ing pangucap | mungguhing jaman makam | myang lampah pakartènipun | sarya awas kang ginugat ||

26. kang dhingin sarta lan sait | têtela ingkang bayinat | linalar lawan yêktine | mojar Sêbdapalon ingkang | layon gusti kawula | satriya ing Majalangu | kasih Dyan Damar Sêsôngka ||

27. ngling Sang Dyah Suselawati | ingsun takon marang sira | balikan apa karyane | malbèng kutha Prabalingga | ing dalu manggih karya | ing wusana têkèng lampus | dhapur pêjah lampah dhustha ||

28. panggugatira tan dadi | Sêsmitaningrum sêksana | anambungi ing wuwuse | ya ingsun kang amrêjaya | marang radyan kunarpa | balik sira praptèng dalu | angaku rowanging dhustha ||

29. têtêp sira iku maling | yèn mêngkono sun pusara | Ki Nayaginggong wuwuse | dede maling awak ingwang | yêkti malong kewala | ni êmban sarêng anubruk | parpat kalih gya binêsta ||

30. ing kêkêmbênira aglis | atugêl kinarya bêsta | satugêl maksih ingangge | ki prêpat ngantuk kewala | sang dyah kalih sêksana | kang layon alon jinunjung | rinômpa mring kuwonira ||

31. sang dyah pêngangkate sami | pan awrat kapuk salômba | sarta layon ngrangkul dhewe | samarga awirandhungan | binêkta mring paprêman | sinungkên kasur sang bagus | kyu datan môntra yèn lena ||

32. sarira tan babak busik | labêting kanin tan ana | tandya ginusur widane | sarya sinuryan hèr mawar | pan sarwi kinutugan | cinêcêpan sêpah arum | winanti wantya ingusap ||

33. kang jaja prêmôna sêpi | saèstu yèn têkèng lena | sang dyah asrêpirèng tyase | yèn mulat ingkang ujyala | datan môntra kunarpa | ramyang ing netra asantun | wêdana sawang purnama ||

34. gêntya nyundhang gêntya muji | pujènira mring juwata | hèh juwata sabênrêre | ulun mêminta ing tuwan | ki maling mulyakêna | dimèn tulung ing kasyayun | mugi tuwan narimaa ||

35. rahadyan winungu wanti | siningenan ing panêdha | kang layon aminggu bae | Sêsmitaningrum sêksana | nênêdha ing juwata | lilir kinanthi wang[51] bagus | sabuk cindhe lir pêngantyan ||

36. gilang-gilang layon asri | asrine putra manglaya | angungkung ngundang dewane | alah dewa dene suksma | widadari tumruna | gumrudug sêsônga rawuh | amungu kang lagya nendra ||

37. gya winungu mring sang dèwi | kang layon tanpa subawa | Suselawati pujine | lilir lilir tandurira | ing wong sumilir radyan | ijo riyo ingsun sêngguh | pêngantèn anyar panduka ||

38. bocah angon angon sami | pènèkên balimbing ika | sun karya masuh kampuhe | kampuhe kumitir radyan | bêdhah ing pinggirira | pan wus gêdhe wulanipun | mumpung jêmbar kêng kalangan ||

39. yèn suraka surak urip | sang dyah kalih sarêng nêbda | surak mulya mulya radèn | ya ta rahadyan kunarpa | prapta ingkang prêmôna | napasira wus lumaku | alihan tumibèng jaja ||

40. jajanya Suselawati | wêntis alihan tumiba | Sêsmitaningrum wêntise | sang dyah kalih suka ing tyas | sinarèkakên radyan | siningêban jingga mujung | wêntis kalih pinêtêkan ||

41. Sêsmitaningrum lon angling | mring Sang Dyah Suselawatya | sun têtêdha mring sukmanon | mugi ki layon mulyaa | sun sanggup ngaturana | pusaka agêming pupuh | sêdene panggonanira ||

42. Sri Bêsma kang pati urip | duk Pamênggrê ingkang jarwa | nguni marang sang akatong | Sang Dyah Susela manêbda | kula kauli radyan | ngong ngambil prayoga[52] pupuh | wêsi kuning nèng kêndhaga ||

43. nadyan têkèng lara pati | mapan sêkti[53] ulun têmah | amung sok gêsanga radèn | Sêsmitaningrum manêbda | yayi dèwi paranta | angantya kang lagya lampus | pêgêl rasane tyas ingwang ||

44. arsa ingsun tilar yayi | kuwatir mênawa ilang | bok ingaran iwak dhèndhèng | sapa ingkang nêmpuhana | kunarpa sang lir Parta | gugraga anèng jinêmrum | yayi sun tunggu kewala ||

45. Dyah Suselawati angling | lah suwawi dipun tilar | dyan kunarpa dêdimène | pinaran ing rôndha kathah | adate pujiningwang | ampuh panguripaningsun | ing mangke têka agêsang ||

46. dhasar kunarpa nyênyêngit | ora anitèni sêbda | sêbdaning wong sèjèn-sèjèn | jrê ingsun sinêngguh baya | garwane Menakjingga | pantês pujine tan ampuh | sisa kinêrah ing setan ||

47. Dyah Sêsmita mungu aglis | prêmbayun anyêngkal jaja | kapidih amlindrê dhewe | kang layon ginoyang-goyang | gusti ulun pangeran | awungua dèn agupuh | dyah kalih nungkêmi pada ||

48. sawuse ingsun kêpanggih | pêntêse[54] ingsun kinarsan | nèng pangarib-arib radèn | pantês wêlas ing pawongan | yèn ingsun tan kêpanggya | sun susul mring wot sang bagus | aluse pêsthi kêpanggya ||

49. duk mulat mring sun gya nolih | mendah ta ecaning manah | lamun tan kasusul radèn | sun adhang nèng marcukundha | amêsthi yèn kapanggya | nèng pangayunan Sukmagung | dewa sami mandum syarga ||

50. kêlamun nora kêpanggih | sun susul Jonggringsêlaka | nyawa mulya pakuwone | kala nampani kasyargan | paringing Yyang Pratingkah | yèn mêksa nora katêmu | sun susul mring syarga pisan ||

51. radyan wus kêpanggih mukti | pinarak nèng kaluhuran | jumênêng lan nugrahane | pinawor sih nikmating yyang | manira amawongan | yèn mêksa nora kêpangguh | sun susul mring kêlanggêngan ||

52. ingran bale parewarni | pinrakane Yyang Suksmana | kaliwat luwih endahe | amêsthi radyan kêpanggya | pinarak dhampar cahya | ing sawahya môndra jumbuh | êmbuh gusti lan kawula ||

53. yèn mêksa nora kapanggih | ingsun susul mring pacinan | bok nukma ing tupikonge | mêsthi ing kono kêpanggya | ambuka kauntungan | yèn mêksa nora kêpangguh | sun susul mring wismaningwang ||

54. radyan yusyanya wus bali | manjing mring kuwandanira | êndi panggonane manèh | sun upaya bariloka[55] | tita nora kêpanggya | mila sun wêtara wangsul | manjing raga dadi mulya ||

55. radyan duk miyarsa ing ling | mèsêm sajroning wrêdaya | sêksana alihan alon | miring nêngên sang kunarpa | kêng asta ngrangkul sang dyah | nira sang Sêsmitaningrum | sang dyah tan pêgat ngandika ||

56. kaniaya wong asigit | nora nimbangi wong trêsna | kapan baya mulya radèn | jati atêmahan mulya | kaku rasaning driya | Suselawati lon muwus | kakang bok dene punika ||

57. wus sagêt miring pribadi | angrangkul dhatêng panduka | punika obahe dhewe | Sêsmitaningrum ngandika | ujarira nglêngkara | miring pisan sang binagus | jrê sira jongkèng sing kiwa ||

58. Suselawati lingnyaris | kados sampun paripurna | kêtawis prêra grayange | Sêsmitaningrum manêbda | lah pêra-prêra apa | apan maksih sarya jêkut | satuhune maksih seda ||

59. nêmbah Dyah Suselawati | tumuli pucuking grana | radyan duk ngidit napase | sang dyah mèsêm sarya mojar | kangkang bok èstu gêsang | ngidit napas wus lumaku | Sêsmitaningrum manêbda ||

60. nora urap nora urip | urip apa pan kêtara | mêsthi bisa obah dhewe | matur malih dyah Susela | suwawi yêktosêna | kang jaja kering sang bagus | sukmanên ingkang prêmana ||

61. Sêsmitaningrum anuli | jajaning dyan tinindhihan | pangrasan tinilingake | sêksana radyan kunarpa | kakêtêg sarêng muksya | nêbda Dyah Sêsmitaningrum | dene iki mêksih seda ||

62. rahadyan astanya kalih | rinangkulakên ing madya | pinindihan nèng pêpangkon | Suselawati sêksana | amanglung pilênggahnya | jaja ngrungkêbi lêlambung | astanya winayang wayang ||

63. asta ngrangkul radyan mantri | trêsôndha subawèng jaja | prêmôna gya pêpak kabèh | kangbok punika wus gêsang | Sêsmitaningrum mojar | êmbuh-êmbuh sira wuwus | maksih mati ingran gêsang ||

64. Suselawati gya muji | lilir-lilir guling radyan | gulinge sukma katongton | raga-raga wus mulyaa | sapanên dhayohira | aja suwe nêng dêlanggung | mêsakake wong abrôngta ||

65. yèn surak-asurak urip | yen surak-asurak mulya | yèn suraka wungu dhewe | ya ta Dyan Damarsêsôngka | amingkis sêsingêbira |[56] ririh dhahar gêtir juruh | sang dyah sarêng pêngrangkulnya ||

66. alon lênggah radyan mantri | dyah kalih mangèstu pada | rahadyan arum sêbdane | pagene awak manira | ana ing pêsarean | kêcakup wanodya ayu | kêkalih samya utama ||

67. nora nyana nora ngimpi | ingsun dadya lêlampahan | têmah nèng kuwon kaputrèn | sang dyah sêdangunya nyawang | mring sang mulya têmahan | kamitênggêngên andulu | luntur mijil ingkang sêbda ||

** Pupuh 66 **
M i j i l

1. sang dyah matur ing Dyan Damarsasi | saniskarèng lakon | purwa madya jinarwa solahe | radyan mèsêm alêngês kang liring | sang dyah matur malih | ing Dyan Damarsantun ||

2. minta-minta aksama ingkêng sih | sah pangrêpèng pasmon | animbangi dyan mantri wuwuse | malih sang dyah matur awotsari | sarira winarni | pujining rum-arum ||

3. yayah rena jinarwa matitis | titine nis karon | raosing tyas wus jinarna[57] kabèh | radyan manggut angecani liring | sang dyah matur malih | anjarwa sang prabu ||

4. yêkti sura prakosèng ajurit | têguh wudhu totos | malih marna mungguh kapêsane | radyan wuwusnya mangsuli angling | sêdhêp nyênyêt manis | manise wèh wuyung ||

5. Sang Dyah Sêsmitaningrum sang dèwi | Suselawatya lon | tinêlaskên janjine mring radèn | sok si dhasar wignya têtulung sih | ngambil punang bindi | pusaka sang ingrum ||

6. Dyan Sêsôngka wantya amèstuti | ing sang ruming sinom | sang dyah kalih akathah ature | wênèh-wênèh wanti angrêsêpi | rêsêp-rêsêp manis | manise wèh wuyung ||

7. lendhat-lendhot gargate minta sih | sihnya sang wiranom | radyan mantri ngecani wuwuse | nayadi trus solah lêngês manis | cacade tan apti | dhumatêng ing lulut ||

8. dyèn[58] ta durung mari ing tyas kingkin | jayaning palugon | kathah-kathah radyan panglipure | têguh tuhu raharjèng budyadi | tan lyan pinintèng sih | sih Suksmana Agung ||

9. ing tyas maya winangkyating puji | pitulung Suksmanon | Nayaginggong Sêbda sadangune | ginumatèn mring pawongan kalih | winêlêg ing bukti | wilêge tinabuh ||

10. sawusira mulmyat[59] purnajati | ing manah pitados | linindhungkên marang ing dewane | barong apa kang misiksèng bumi | saenaking puji | enak nyambêl cabuk ||

11. saayême wong susah prihatin | ayêm nyôngga cadhong | padhang wulan asêdhêng wayahe | napuk pindhang anyandhing kuwali | lali susah kingkin | enak nyamuk-nyamuk ||

12. sang dyah kalih lan radyan minantri | gya lumêksanalon | amarpêki Menakjingga rajèng | tiga tansah anggung lêngês manis | samarga mowor sih | Dyah Sêsmitaningrum ||

13. Dyah Suselawati migênani | arsa solah sadhok[60] | praptèng lawang wus awas tingale | Urubêsma ambathang jinêmrik | anendra kêpati | ngarok[61] sênggur-sênggur ||

14. radyan kèndêl nèng pipining kori | Suselawatyalon | mindhik-mindhik malipir lampahe | kang kêndhaga nèng ulon Sang Bêsmi | dèrèng ngantos têbih | sang dyah lampahipun ||

15. katrang dilah layangane kèksi | pêngraose katong | sang dyah wangsul cêngkelak ge-age | mlajar jinjit sarwi tutup lathi | marpêki sang pêkik | dyan rinangkul gapyuk ||

16. gumya awor kumêsaring galih | Dyan Sôngka cinakot | lêlambungnya ciniwêl baune | dyan mangrêpa sêbdanyarum manis | paran baya gusti | têka sira wangsul ||

17. Sang Dyah Suselawati tanpa ngling | èsêmira winor | nyêndhal tingal akarya wirage | Dyan Sêsmitaningrum manêbdaris | payo lawan mami | ngambil wêsi pupuh ||

18. cabar sanggup angisin-isini | ginuyya[62] sang anom | tansah mèsêm kêng sinung sêbdane | sang dyah kalih kêkanthèn lumaris | datansah malipir | mring uloning prabu ||

19. sarêng cêlak wau sang dyah kalih | kang githok mêngkorok | parêng risang Bêsma panggêlure | kaya-kaya tyasira dyah kalih | asta duk ngayati | jôngga sarêng manglung ||

20. Sang Sri Bêsma gêlurnya maringris[63] | kumrêkèt makrêrot | sang dyah kalih sarêng pêlayune | kepyan cincing marpêki dyan mantri | wêntisnya duk kengis | tumlorong wèh wuyung ||

21. prapta sarêng kang waja ginigit | gya ngrangkul sang anom | trêrataban[64] sumawur kêtêge | mèsêm radyan ginubêl tanyaris | mangrêpa mintasih | ngasih-asih muwus ||

22. paran baya mirah sang lir Ratih | lumayu tan alon | prapta gapyuk ngrangkul mring citrane | êndi yayi ingkêng wêsi kuning | sang dyah anjiwiti | nyiwêl tanpa muwus ||

23. ngisêb-isêb angawrati liring | mring sang jayèng sinom | ing wusana Dyah Sêsmita linge | gêthing têmên ingsun wong abênthing | bonggan tanya kardi | mêmintrêri[65] wuwus ||

24. Dyah Susela konjêm anungkêmi | pungkurnya sang anom | astanira mangrangkul janggane | yèn pinojar sang dyah anjiwiti | emannya dyan mantri | winaring[66] pamuwus ||

25. kalih sang dyah tinanya tan angling | lêbur jajaningong | Dyah Suselawati ing wuwuse | môngsa barong[67] kakang bok kang pikir | lan panduka gusti | prayogyaning laku ||

26. Dyah Sêsmitaningrum anauri | yayi rêmbag ingong | iya sira lawan ingsun dhewe | mêngko ingsun ngambil ingkang bindi | nging dèn trêna[68] mami | mring tuwan kumêndur ||

27. toging prana tan ingsun selaki | mung srêpe tyas ingong | ana rowang kang tinolèh-tolèh | mayar-mayar suda gila mami | mring Sang Urubêsmi | mèsêm sang binagus ||

28. sêbdanira payo mirah gusti | sun atrê mas ingong | sang dyah kalih mèsêm lêga tyase | ngling yaitu samentak kumisi | enak punya ati | byar jangan matakut ||

29. datan ajrih tumêka ing pati | ran wis ngèsthi layon | nadyan urip mring pati wêkase | pêjah gêsang sapa ingkang kardi | tan lyan Yyang Suksmadi | kêng aluwih agung ||

30. mung gilane yèn ingsun ningali | dhumatêng sang katong | tur sêmbada tan syara tingkahe | datan wêdi ulun têkèng pati | mung githok mangkirig | kêkêtêg sumawur ||

31. radyan mèsêm sêbdanya amanis | gusti sang lir sinom | anyingkiri Menakjingga rajèng | Dyan Sêsôngka datansah tut wingking | tan sanès ingèksi | gêgilane tumut ||

32. sang dyah mèsêm rahadyan jiniwit | ginèndèng tan alon | gya lumpah aruntung tindake |[69] ngasta sang dyah Suselawati |[70] têngahnya sang dèwi | Dyah Sêsmitaningrum ||

33. dyan minantri ngatrêkên ing kori | sang rêtna sêkaron | namung radyan kang tinolèh-tolèh | sarwi mèsêm lampahnya ajinjit | lamun radyan têbih | ingantènan mangu ||

34. ri sêksana tiga wus prapti |[71] anèng ulon-ulon | Sang Sri Bêsma tan pêgat pangroke | sang dyah kalih mènjêp nora gigrig | kêndhaga gya ngambil | mring sang ruming santun ||

35. wus binêkta umentar aririh | kêndhaga rukmyalon | sang dyah mèsêm angliring rahadèn | Dyan Sêsôngka tyasnya cilik wukir | sapraptaning jawi | nèng natar alungguh ||

36. Dyan Sasôngka tansah dèn cablèki | mring sang ruming sinom | sang dyah kalih gya sinambut age | munggèng pangkyanira kanan kering | mangrasan winanti | tansah rinarungrum ||

37. ni mban inya sumusul wus prapti | lan Ki Sêbda Ginggong | samya suka mulat ing gustine | prapta ingkang sinêdya ing kapti | pan wus binuka sri | jro kêndhaga murub ||

38. tandya ngambil bindi kilat aglis | mring Suselaningron | gantya mawang lan Dyah Sêsmitane | nanging radyan èsmu mitambuhi | tan lyan têlênging sih | mung sang ruming santun ||

39. lêngês-lêngês nyênyêt manis-manis | manise kêtongton | lir brêmara mangusèng sarine | sang dyah dirèng kalêngêsan sih |[72] suh sirna tyas kingkin | gêlêng kasmarèngkung ||

40. gya pinondhong munggèng kanan kering | sang rêsmining sinom | wus binêkta kondur pakuwone | ni mban ingkêng ngampil kêndhaga di | ni inya angampil | mojokan gantyarum ||

41. ki parêpat ngampiri kang guling | sendhean angorok | sira Dayun kêpati turune | mêndêm sangêt pangribawèng kinging | èstu darpa kêng sih | mring Dyan Damarsantun ||

42. gya jinêjêg mring Ginggong gumlinting | eca maksih ngorok | binêkêman tan kagyat turune | dipun rômpa tangannya ginodhi | mring parêpat kalih | maksih enak turu ||

43. kawuwusa Radyan Damarsasi | lan sang dyah sêkaron | nèng jro tilamsari langkung pène | mawèh brôngta ingkang nukmèng tulis | nanging ta piningit | pamarnaning lulut ||

44. linalara pangarsaning rêsmi | rarase karongron | pan kinusya padha sêmu bae | mring kang ahlul ibadah pra kaji | kojahnya ingapti | aplenas marèngkung ||

45. sanèsira Radyan Damarsasi | lawan èsthining wong | nora têkèng lulut satuhune | sang dyah samya cinipta ing rêsmi | sumyar rasa jati | sawahyanira nrus ||

46. trusing maratongtro minurih sih | sihira yyang manon | mayangkara sucipta rêjase | yang yang brôngta sru mêmrês ing lungit | pangrontyan budya mrik | wani mamrês ing kung ||

47. sang dyah kalih tan nras marèng puji | pinuja lir layon | murcitèng tyas driya kadriyane | marntya martikèng kasaput ing sih | suhna muksya pamèksi |[73] kawrêdyèng dibyarum ||

48. Dyan Sêsôngka apan eca muji | nèng jawining kobong | tan lyan ingkang pinangkyat pintane namung satru môndraguna sêkti | malata sira glis | dyah kapênuhên kung ||

49. bindi ngambil mangsah dirèng jurit | pangguh Sabda Ginggong | nulya mangkyat prapta byantarajèng | nuduh pamyat parêpat mawa glis | sri wantya tinangi | sahasah magêlur ||

50. Yyang katiga lumayana aglis | manggutuk suh mawor | praptèng tangi Ginggong myat sirage | wragang kênit mangêdus sru aji | maglur tanpa mosik | Bêsma kabêsmi wus ||

51. murub muntab kadya mawa gni |[74] siraji wus kobong | bêkuh-bêkuh manggrah sura rajèng | buh mawur kumukus bêk wêngis |[75] musthi sirèng bindi | sunya durmanya wus ||

** Pupuh 67 **
D u r m a

1. mangrik rika parpat kalih gya tinêbah | lalu lumêksèng Sang Sri | Bêsma sru makrura | mingrê mangèsthi kunta | ing asta pangguh sira glis | sang wirutoma[76] | mangluh[77] hèh si mêncuri ||

2. surasandi nora môntra prang jaja kyat | dêstun wong mêskin sêkti | nglingnya sang minantya | èstu sun tan darbyarsa | cidra ing prang sura silib | tanbuh sirarsa | garwanta kêng sandi ||[78]

3. digung raja manrod mangunahkên kunta | lumêksèng jaja kadi | sara ginurenda | sumawur sri winulat | musthi sara mawa piling | kinuntus sumyar | mring jaja murub asri ||

4. musthi barga gya lumêpas crahing jaja | mingrê limpung matinggil | nubruk sura mangkrak | sru pangguh sang jayèng prang | jaja tumanjrak lir agni | mawur têmahan | mangembahi rêspati ||

5. mangkrak mamuk rika Sang Bêsma manunjang | kentas kangkih[79] kêtangsil | sirèng bindi kilat | kiwul manggrah katulat | tibèng bantala katitis | mlêdug magusar | mangsah konta tinangkis ||

6. watêk dibya lir mamunah sirèng jalma | wangwang arda mangungkih | kontal sirèng laga | mapupuk kyating sura | wagra sara dhasu titis | tan têkèng lawan | tumamèng kilat bindi ||

7. gulu muksya kang jaja panjrah murcita | ri kakiwul mapulih | pinupuh lumêkas | kentas mangkrak matunjang | mangluh ri kabêsma mangrik | hèh ta sira sang | sandi dibya mrih pati ||

8. payo-payo ya tambuh mrêjaya mring wang | yèku pamêjah jurit | wirumôndra gêmpang | mangkya wantya matêkap | tan sun sinangsayèng kardi | lyan sara ingkang | triloka tan nêdhasi ||

9. mingrê mamrih siraji Bêsma magalak | lena dyan wiramurti | kadung kang panulak | rukêt krêrasuk[80] ing prang | putrêkên nendra magênti | ambêg dibya kyat | sarosèng sang akalih ||

10. sumung muntab dahana jaja mawulat | sadêkung pada kalih | cêcêp ing byantala | Sêsôngka lan Sang Bêsma | linrus môndra sura sêkti | Sêsôngka Radyan | mawanti dènnya bindi ||

11. gèbèg-gèbèg Sang Sri Bêsma winadhasah | kongkih bênggang kêtangsil | Sri Bêsma lumêsat | radyan èmêng jroning tyas | purwa duksina mangèsthi | kêng puja môntra | pinawor ing pamyèksi ||

12. saknalika Sri Bêsma lumyat kumilat | ponang lêlatha kering | amurub gumêntar | risang sigra manrajang | tadhah Sri Bêsma kapilis | ing bindi kilat | lêlathanira kering ||

13. cahya mawur manjing mring bindi pusaka | rah muncar tibèng siti | pêjah kapisanan | ponang driwa[81] katigas | tatas kang layon gumuling | sêksana radyan | mangluh prêpatnya kalih ||

14. Ginggong Sêbda prapta hebate tumingal | kuwandanya ingambil | sinamun nèng tilam | mangèsthi lir duk gêsang | ri wusnya dyan mantya mijil | ponang parêpat | ngambil kêpala aji ||

15. winurcipta sang dyah kang nèng ing paprêman | sak panglilirnya guling | awyang-wuyungan |[82] tinilap sang jayèng prang | tyas gêtrê tansah anangis | sang liring sêkar | kuwur paraning èksi ||

16. kepyan ing rèh radyan dènira mrih laga | panigase Bêsmaji | Sang Dyah kawlasarsa | ngupadosi Sang Parta | kanan kering ing jinêmrik | winantya-wantya | lênglêng karungrungan sih ||

17. labêting dyah kasaput asmara tongtro[83] | rimong sêmêkan wingit | Dyah Suselawatya | datan kêna tinambak | waspa drês asru kasyasih | datan lyan ingkang | sinambat mung dyan mantri ||

18. Dyah Sêsmitaningrum amèlu kewala | gêmpung rasaning ati | tansah mijil waspa | sinamun ingusapan | anggantyan mandhêg tumulih | binuwang tansah | linêpèh mucang malih ||

19. ni mban inya wanti-wantinya tan wikan | ing sang jadyèng[84] rêsmi |[85] kêkalih parêpat | dangu datan katingal | ana siji Dayun mêksih | ngorok gêluran | tanganira ginodhi ||

20. Sang Susela umatur mring Dyah Sêsmita | ing wau kados pundi | sang lir Partasmara | ulun datan uninga | murcitèng tyas pinrasmya sih | datan kaduga | panduka kang ngantuni ||

21. Dyah Sasmitaningrum amangsuli sabda | tanpah[86] ngrasa wong iki | kang rumiyin ingwang | pinrasmarèng ing tilam | tyas sumyur limut pangèksi | abonggan karya | paran baya kang kari ||

22. kêlamun ta wong bagus adarbe sêbda | kondur mring Maospait | marang ingsun datan | ngandika karya ing lyan | sanèse srêngkara rêsmi | ingkang wêkasan | satêmah layon mami ||

23. sira aku tan wruh ing sang jayèng tilam | luwih lêngkara mami | tunggal sapaprêman | sira kêlawan ingwang | singêb siji wong kêkalih | katiga radyan | tur sira kang ngèrèni ||

24. ri sêksana dyan mantri apan wus prapta | myang ingkêng parpat kalih | nèng pintu kêtawang | dhaham agêtir kilang | sang dyah kumêpyur sang kalih | amingkis gubah | manahnya cilik wukir ||

25. radyan gêpah minggah dhatêng ing paprêman | sang dyah kalih jiwiti | anyablèk manyêngkah | ciniwêl cinêthotan | lir manggih rêtna ingukir | Sang Partasmara | baut maninggar brangti ||

26. sang dyah kalihira wus munggèng ing pangkyan | rinêrêmih rêsmyarsi | srining kalêlêngan | lêngêsira winoran | jarwa pratingkahing jurit | Bêsma wus tiwas | kapocok murda titis ||

27. kêmanisên sang kalih suka ing manah | wus tumrun katri ririh | sangking pagulingan | mring bèji sri kawuryan | tan têbih lan dalêm puri | ingkang pawongan | anata busanadi ||

28. tiga sarêng gêntya kosok kinosokan | srêrat-sinrêrat gênti | amawang-winawang | lêngês sih kapênuhan | katlorong kênyaring sasi | wênês sumilak | nglela asawang rukmi ||

29. kasênênan ing bèji kalatirtaman | wimbuh kêng puspita mrik | amrik panjrah ingkang | lêlayon kadi sarah | lunturing wida kêsturi | sêkala pindhan | tirta mawa nrus minging ||

30. dugi dènnya radyan manginggar asmara | anggagap ponang wanci | mega bang sumirat | ya ta wus amêminta | busana raras minasri | pratistha sang dyah | sinjang limar kêtangi ||

31. asêmêkan gadhung mêlathi pinras mas | sang dyah datanpa rumbing | tanapi kalpika | cundhuk sêkar kewala | abra citrane rêtnadi | Radyan Sêsôngka | ginantyan busanadi ||

32. datan eca tansah angecani sabda | sang dyah sinambut malih | munggèng kering kanan | samarga asung rimang | tirtaning rikma matitis | asri winulat | lir rêtna tibèng siti ||

33. sami gara anggalih kusuma rara | wus samya kapadhan sih | sihing danasmara | tur baud ing srêngkara | wicêksèng ing budya mrik |[87] winèstu brôngta | kasudyarsang mangèsthi ||

34. rika parpat Ki Dayun sampun ginugah | tansah ngorok kêpati | sêksana ngantêban | ponang mrambut badhiyan | tangi kagum kramas agni | aprêringisan | tanganira ginodhi ||

35. wus binêkta Ki Dayun mring wismanira | Ki Sêbda ngrantun ngarsi | Ginggong ngrantun wuntat | samarga tinakonan | meliknya sajroning puri | kêlamun dahat[88] | ngaku dipun têndhangi ||

36. sêbdanira Ki Dayun reyang ngaliman | têtêp bênrê tyas aling[89] | reyang nora watak | dora samaning gêsang | mila ingandêl sang aji | kinulawarga | awismèng jroning puri ||

37. kanggêp reyang marga sing bangun turutnya | sirarsa donya mami | ambilên sêdaya | ngong dhasar sugih donya | jarik kêling myang mas picis | tênapi reyal | barkate sang nrêpati ||

38. ya ambilên reyang wong rare wewehan | Ki Nayaginggong angling | tanya sêga jangan | lêlawuh myang wowohan | yèn ana mêngko ingambil | Ki Dayun nêbda | muwah reyang ing bukti ||

39. Sêbdapalon kêng tinanya somahira | nom tuwane kang wanci | Ki Dayun manêbda | iya mêksih mêjana | pan nora pati sor yêkti | sêdhêng kewala | sing barkating nrêpati ||

40. labêt ingsun reyang wong rare gumunan | barang paringing gusti | Ki Sêbda angucap | minta lila ginarap | Ki Dayun mangsuli angling | lah iku aja | reyang wong miskin rabi ||

41. akèh donya rajabrana aja somah | Ginggong nêndhang sing wuri | Ki Dayun manêbda | iya somah manira | sakarêpmu angarêpi | reyang wang watak | lêgawèng ing sêsami ||

42. nanging aja sêdaya-daya kewala | rusak kang kari-kari | Ki Ginggong anjêjak | ambithi sarya jambak | Ki Dayun gêpah mangsuli | reyang wong lilan | sasukamu nyukani ||

43. Sêbda Ginggong gumuyu alatah-latah | praptèng wismanira wis | tur sawênang-wênang | untung dènira ngampak | tan liya ingkang ingambil | amung juwadah | lawan dhok pindhang siji ||

44. sira Dayun lajêng ingugrê lan cagak | lawang ingrut ginodhi | semahnya binêkta | samarga wêwêdhusan | gêntya kawuwusa malih | kang para sang dyah | garwane Urubêsmi ||

45. mèh rahina sêdya marpêki kunarpa | tanya mring pawong cèthi | matur mring yèn Sôngka | apan wus paripurna | nèng kuwonira sang dèwi | Suselawatya | Sêsmitaningrum nênggih ||

46. para sang dyah gêpah marpêki mring radyan | ubêng tarap nèng ngarsi | Dyan Sôngka agêpah | nêmbramèng tyas sah tingal | sanetya sumrah arja mrik | saya wèh rimang | sang anom angrêsêpi ||

** Pupuh 68 **
S i n o m

1. para putri pinojaran | yèn sang nata sampun lalis | tinuduh ponang kêpala | nèng jro kêndhaga rinukmi | mèsêm sagung pra rabi | umatur sukaning kalbu | sokur sakêthi pangran | sèwu jumurung ing kapti | pêjahira sang nata sangking panduka ||

2. Sêsmitaningrum lan sang dyah | Suselawati samyangling | saèstune wong akrama | rèh gêsang tumêkèng pati | datan sumêdya gingsir | angèstupadaning kakung | sarunas lamanira | tan ginarwa ing sang aji | para putri yogya samya tumumbala ||

3. kucêm kang sinungan sêbda | para putri tiga angling | Juwitawati kêlawan | Dyah Juwitaningrum sami | wahyu sang rêtna dèwi | atumungkul pan èsmu luh | dahat tan arsa bela | mring Bêsma kang wus ngêmasi | nadyan laki jrê samya siyaling karsa ||

4. parikudu kula sang dyah | bela mring panduka sami | anyênyèthi amawongan | mring sang kadya dewa luwih | mèsêm Dyan Damarsasi | sun tarima sang lir santun | padha paraning karsa | sira lawan yayi kalih | kari bêkja kinuntungkên mring juwata ||

5. mila aja salah karya | mas mirah mring sang dyah kalih | tangèh winalês ing pêjah | ing rèh têtulung kasyasih | sêpira ing tyas mami | duk ingsun tumêkèng lampus | sang dyah marganing gêsang | sung marganing jayèng jurit | gon manira campuh prang lan Menakjingga ||

6. pra sang dyah matur kukila | botên botên kula gusti | amèria sang lir rêtna | rumaos tiwasing cèthi | ulun tan wignya kadi | sang kalih anuju kayun | ing wahya môngsa kala | kinuntungkên ing dewadi | matur ring dyah sumèh sumyarjèng ing tingkah ||

7. mèsêm Rahadyan Sêsôngka | myarsèng turing para putri | sang dyah kang munging pangkyan |[90] solah netya migênansih | sihira ngasih-asih | mèsêm sangking pangkyan tumrun | radyan tan suka ginggang | sang dyah kalih anjiwiti | pêlorodan mèsêm sarya awotsêkar ||

8. pangeran dhirèktur jendral | têlungane ingkêng cèthi | punika kang para sa dyah | sampun tuwan pitambuhi | gawe laraning ati | aja dumèh yèn binagus | dene ta yèn wusa angsal |[91] supêkêt sih ing kumpêni | datan karya pangeran pêngraos kula ||

9. liringe winayang brôngta | samidhanganira kêng sih | ingasta dêlingnya radyan | nah anggèr kang sawang Ratih | dipun cêlak palinggih | gustine pun Damarsantun | alya sumêlang driya | ing rèh silaning akrami | lulusêna dadya sasêkaring praja ||

10. sang dyah kayungyun ing driya | ginunturan sêbda manis | para putri kawan dasa | ingawe rahadyan mantri | majêng saha wotsari | ngèstupada kêng pararum | ginantya winrêratan | linêngêsaning mêmanis | sêpatute inginggar mangèsthi brôngta ||

11. mèsêm Dyan Damar Sêsôngka | sang dyah kalih ingras gênti | Sêsmitaningrum mawantya | putri tiga dèn kêjèpi | mring dyah Suselawati | sêmu-sêmune sang ingrum | kinèn manukmèng pada | minta aksama dyan mantri | ing rèh samya kurang labuhing tyas brôngta ||

12. tumungkul katiga sang dyah | kapirênan kêpalang jrih | ing sang jayèng Partaningrat | gêpah Dyah Suselawati | radyan lambung pinulir | aturnya amikat wuyung | gutuk lor kidul pasah | adu sêmu padha lungit | Radyan Sôngka arum wijiling wêcana ||

13. mring sagung kang para sang dyah | sêbda wor manising liring | mirah yya sumêlang driya | ingsun karyanên gêgênti | kakungnya sri bupati | kang wus tumêkèng ing lampus | pirabara manira | wignya manginggar sukèngsih | among budya mêgati rèh kêng sungkawa ||

14. matur para dyah têtiga | tan sagêd mangsuli kêng sih | dhumatêng ing lara pêjah | sêkarsèng dasih mèstuti | tan lyan pinintaning cèthi |[92] kawulakna pawongipun | dadya saptyah lêr pada | angawu-awu ing gusti | radyan manggut ing sêbda ngenyut wardaya ||

15. ingawe Juwitawatya | majêng saha awotsari | tingkah manis pasrangkara | ngèstupadaning dyan mantri | lambunging dyah pinidih | mikênani sang abagus | kêng sêbda nyênyêt sumrah | aja owah sang lir Ratih | samantara pinêngèng sajroning pura ||

16. among maru silakrama | gusti aja salah dalih | ing kakung Damar Sêsôngka | satriya ing Majapait | matur nuwun sang dèwi | wotsêkar lèngsèr sing ngayun | cinandhak astanira | sang dyah ingaras mawanti | ayya adoh mas mirah kang sawang rêtna ||

17. Juwitaningsih sêksana | ingawe majêng wotsari | praptèng ngarsa ngèstu pada | sri nata winangun wanti | tansah tinimbang liring | liringira sang lir santun | sarêng paguting tingal | lir kilat barung lan thathit | mundur sang dyah gêpah cinandhak kêng asta ||

18. mèsêm nêbda sang minantya | gusti yya têbih lan mami | dèn eca suselakrama | among maru kadya nguni | matur nuwun sang dèwi | inggare kanyinèng sêmu | sêmune mandam kentar | rahadyan ngrakêti kêng sih | Dyah Juwitaningrum ingawe wotsêkar ||

19. majêng solahnya wiraga | ngèstupada angratêti[93] | rakête padha krêrasa | sang dyah sami dhangan galih | ingasta radyan mantri | wanti winawang kêng pasmun | sêmune mambu manah | klebate amiyatani | sang dyah mundur rahadyan dangu tan suka ||

20. ri wusnya tata alênggah | ya ta rahadyan minantri | parentah mring para sang dyah | sajroning ing dalêm puri | kinèn nyamun kêng wingit | ayya kanyina ing sêmu | sang nata têkèng pêjah | para sang dyah amèstuti | wus pininta sêkarsanya juga-juga ||

21. kinunci wijiling pura | kêng panang gêndhing mangrangin | bêdhaya barungan raras | sinêla lawan sarimpi | nutug sadina latri | rêsmining pura wèh wuyung | tangèh rinênggèng papan | sagunging kang para putri | gêntya-gêntya wrêrata pinriyêmbada ||

22. wênèh-wênèh winurcita | larase asalin-salin | nyênyêde alêlêmbaran | wijang-wijang kang mêmanis | lêngêsnya amomori | rêsmining sêdhêng kang baut | asmara warna-warna | tumraping kidung palupi | awèh brôngta prajurite Majalêngka ||

23. ya ta Rahadyan Sêsangka[94] | saklangkung dènnya mênuhi | inggih sang surèng ing laga | bauding srêngkara rêsmi | môndrasura sinêkti | raharja kabudyanyalus | sagunging para sang dyah | sakêlangkung tyas lulut sih | ing panyipta kadya wong munggèng  suwarga ||

24. amung inggar lan wibawa | minurah rinêksèng bumi | marêm datanpa wikara | tan ana kang sasèng kapti | minôndra martèng rêsmi | jumbuh yyang asmara nêkung | ingrat jagat triloka | kaloking tan môndra mirip | angratoni wahyu puji manglêmbana ||

25. sadina akêlangênan | kawuryan sajroning puri | malah wuwuh nora kurang | lan adatira ing nguni | sêkathahing pra putri | tan owah ing tatanipun | mila sagung kêng wadya | tan wruh guritaning wèsthi | tan grahita yèn sang nata wus katigas ||

26. ponang pracekaning wayah | puspa teja[95] titiyani[96] | bakda yana ingaranan | puspa teja têngah wêngi | surupe sang yyang rawi | ngakasa asri manglayung | titiyani ngaranan | têngah dalu ingkang wanci | bakda yana sêdhênge bangun rahina ||

27. ing mangke ingkang kawarna | wancènira têngah wêngi | kang gêndhing maksih mangraras | pura kèbêkan mêmanis | ya ta rahadyan mantri | nênungkul kalaning dalu | kondur mring Majalêngka | mung Sang Dyah Suselawati | lan Sêsmitaningrum kang samya binêkta ||

28. myang pawongan kalih lawan | sêdene parêpat kalih | kêng nyunggi kêndhaga rukma | kang isi kêpala aji | tan ana jalma èksi | wêdalnya tan sangking pintu | datan kacakrèng ing tyas | nyêpi wêtaraning jalmi | mung dewane kang angsung marganing lampah ||

29. ya ta ing pura kawarna | pra garwa têtiga sami | rikala pinriyêmbada | wus winangsit ing suwadi | dènnya kondur dyan mantri | mring nêgara Majalangu | pan amung kalih sang dyah | Sêsmita Suselawati | kêng binêkta kondur samya sakpunika ||

30. pamojar sang lir Parta |[97] linut asmaratontro[98] mrih | mèstutèng rèh lênglêng brôngta | mila sagunging pra sari | datan ana jalma wrin | sang môndra Partasmarèng rum | kondur mring Majalêngka | gantya kawuwusa malih | sira Radyan Kumitir lan Layangseta ||

31. dhêdhêt sadhiyèng  ing wana | nèng marga amêndhêm baris | prajuritnya wolung dasa | tur samya andêling wèsthi | ngrarangu Damarsasi | mring Prabalingga sang bagus | tansah apagunêman | Rahadyan Seta Kumitir | paran rimas prêkara si Damarwulan ||

32. Kumitir mangsuli sêbda | punapa rinêmbag malih | yèn Damarwulan wus pêjah | sokur kêng sèwu sakêthi | kêlamun gêsang yêkti | alangkung anèng margagung | yogi samya binegal | dêdimèn tumêkèng lalis | raka nêbda yayi mas langkung prayoga ||

33. yèn si Damarwulan prapta | wus wêtara olèh kardi | marang sêsamaning gêsang | ngambah nagri Maospait | lamun tan angsal kardi | sun duga minggat dêlanggung | kapantèn Damarwulan | sun duga nora nêdhasi | Damarwulan otote namung sêprapat ||

34. Menakjingga dibyaningrat | têguh sinêkti ing jurit | prawira utamèng weka | bala pirang-pirang kêthi | e sêmona yayi |[99] tanbuh karsaning dewagung | kang karya bon asungsang | kalah cinocor ing mrêri | nadyan pêsthi tan adoh lawan wêtara ||

35. kang rayi mangsuli sabda | lêrês panduka sayêkti | yèn boloa balanira | yèn sêktia ingkêng sêkti | têdhas mring Urubêsmi | wong mrênyenye tur akuras | majar[100] Dyan Layangseta | nanging ta si Damarsasi | mung sêmune winulat mêngku nugraha ||

36. yèn onoa jayanira | pan namung puniku yayi | ing mêngko karsa manira | sêpiroa ingsun anti | windona warsan yayi | sun tuguri nèng margagung | ingsun merang mantuka | mring nêgara Majapait | luwih ewuh mring yayi lêlakonira ||

37. yèn ta sinusula pisan | Damarwulan pinrih mati | tur môngsa wurunga pêjah | mundhak-mundhak nglêlingsêmi | ing marga langkung wrêrit | kapêpêtan mungsuh agung | dadi kurang wêweka | tinimbang wawrating kardi | karsaningsun yayi yogya ingantenan ||

38. sêbarang pangkating karya | mawa-mawa kang pangarsi | manut saliriging papan | duga priyoga kêng dadi | sanès purwa sayêkti | yayi beda wêkasipun | sêdaya nora padha | gênti tindak gênti pikir | pikir iku manut pratikêling lampah ||

39. lampah lumaku andika | sadinane gênti-gênti | kadya ta lakuning surya | sore tan wangsul ing enjing | dalu tan wênang bali | yayi marang siyangipun | dadya onoa môngsa | wancine kêng surya sasi | bènèh dina beda sasi lawan warsa ||

40. mila sêbarang prêkara | tumindak barang pangèksi | kahana sinawung titah | gampang mungguh Damarsasi | asêdhêng olèh pikir | pikir kêng bôngsa tumanduk | sawahya môngsa kala | sanalika wêtaraning | duga-duga ginawa sungsang ing karya ||

41. wus gilig ingkêng pirêmbag | tansah abaris nèng margi | marga kêng pêjah wus lama | sêsupite kêng dèn goni | nyèluman lampah sandi | aja kênyanan ing mungsuh | gênti ingkang kawarna | lampahe rahadyan mantri | lawan sang dyah kalih tansah wirandhungan ||

42. tan ana baya kaetang | tan lyan kaèsthi ing galih | mung panglingga murdaningkang | karsane sang prabu dèwi | ingiring pawong kalih | parêpat lumakyèng ngayun | nunggi kêndhaga rukma | kang isi kêpala aji | dyan warnanên pêcalangnya Radyan Seta ||

43. awas ing pamulatira | Dyan Sôngka ambêkta èstri | ngiringkên kêndhaga rukma | kênyana yèn angsal kardi | gêpah matur upêksi | mring Radyan Layangseta wus | sadhiyèng anèng papan | wadyanya samya rinakit | ingkêng dadya supit kanan lawan kiwa ||

44. miwah wadya kang sinamar | tanapi ingkêng lumiring | radyan wus lênggah ing marga | kang ngadhêp wong sawêtawis | ya ta rahadyan mantri | tan kandhêg ing lampahipun | Sang Dyah Suselawatya | Sêsmitaningrum duk ngèksi | sinatriya angangsêg têngahing marga ||

45. sang dyah amônca udrasa | manggubêl rahadyan mantri | maras-marase kalintang | dinalih wong ngadhang margi | ambegal amrih pati | srayane wong wetan manglut | radyan awas tumingal | de sudaranya kêng kèksi | Layangseta Kumitir ngadêg nèng marga ||

46. radyan sêbdanya mring sang dyah | anjarwa sarwi lumaris | yayi wong ing Majalêngka | kang samya ana ing margi | tur padha kadang mami | wong agung sinyan ing ratu | putrane sang apatya | aran Dyan Layangkumitir | Layangseta pantês ingutus sang nata ||

47. kèndêl pamuwunnya sang dyah | bondhèt lumampah nèng wuri | Sêbda Ginggong anèng wuntat | kêndhaga tansah pinundhi | gêpah dyan mantri kalih | nguwuh rakêting pamuwus | sumèh manising tingal | rahadyan ngancaran linggih | sawusira lênggah anèng pinggir marga ||

48. mojar Radyan Layangseta | andhawahkên sêbda aji | ki raka ulun dinuta | ing sang mahaprabu dèwi | nupiksa ing pakardi | lampah panduka anglurug | miwah sumlanging tindak | panduka kalaning jurit | mangrêpa nor Rahadyan Damar Sêsôngka ||

49. matur kang lampah raharjya | angsal pangèstuning gusti | wus katigas Menakjingga | sirah nèng kêndhaga rukmi | Radyan Seta Kumitir | ganti dènira amuwus | singa kêng èstu kurang | mêmanisnya dèn susuli | lawan marna karsane sang prabu rara ||

50. sang dyah kêkalih tinanya | wus jinarwa mring dyan mantri | Dyan Seta atitiprana | purwa wusananing kardi | Kumitir anglangkungi | pitêgês èsthining mungsuh | jinarwa titiwantya | dyan kalih kêdah wrin sami | warnanira kêng murda Sri Menakjingga ||

51. binuka mring ki parêpat | mawang Dyan Seta Kumitir | sêbdanya wor gumya latah | sêmbada murkaning bumi | adigung sura sêkti | têguh watak kumalungkung | Ki Sêbdapalon tansah | tan enak rasaning ati | kêjap-kêjèp mring Sang Dyah Suselawatya ||

52. lan Sêsmitaningrum tansah | pêliringan ulat liring | sang dyah bêbisik sêksana | mring kakung nora nyanani | radyan tan salah liring | eca animbangi wuwus | ri sampunira mêngkana |[101] warnanên kêng mayang dasih | samantara wikyating yuda kênaka ||

** Pupuh 69 **
P a n g k u r

1. rika yyang môndra lumêpas | nukmèng ring byat ardane Dyan Kumitir | Sang Yyang Basu Siwah gupuh | manukma rika radyan | Layangseta ing panyipta kalih wuwuh | datan èrèp mangron ing gyan | nir baya wikarèng jurit ||

2. umadêk suraning kala | wringut manggrah harda galak mawêngis | sinamun manising wuwus | dyan kalih awêkasan | andhawahkên timbalan sang nataningrum | ing lampah kawula kakang | karsane sang prabu dèwi ||

3. ngrarangu ing lampah dika | lamun kakang tiwas madyaning jurit | manira kinèn mangrêbut | layon labuh prêlaya | lawan sinransraya[102] ananggulang mungsuh | yèn panduka lananging prang | amocok kêpala aji ||

4. amboyongi putri tawan | saha garwa sah putri saha dasih | birit kusyala kêng biluk | têluk kêjodhi ing prang | sagung para raja ingkêng dadya mungsuh | kèdhêp sumrasah ing pêjah | kerit ing panduka sami ||

5. ulun kinarsaning nata | angantêbi kondur panduka margi | saatur uningèng prabu | ing rèh ta sang narendra | pratôndha sih sinêdhah praboning ratu | èstuning tyas lokaningrat | ing kadibyan jayèng jurit ||

6. lamun ta lampah panduka | tanggêl karya datan kasbadèng[103] puji | pujine sang nataningrum | kuciwa gêlaring prang | nanging nama ugi ing karya kêcakup | panduka datan linilan | mantuk dhatêng Maospait ||

7. ngupadosa lampah ingkang | taman ing rèh pan bakal mutrê bumi | nanging ta kawula gupuh | kinèn atur uninga | sarta ingkêng pratôndha anjayèng pupuh | pamrih sang prabu wanodya | dadosa panglipur wingit ||

8. ing mangke sumôngga kakang | wawrat timbang karsane sang nrêpati | ing rèh lampah panduka wus | kawangwang ing kênyatan | nistha madya utama karsaning ratu | utamane kang kinarsan | lêgêg rahadyan minantri ||

9. wusana  arum ngandika | langkung-langkung radyan karsaning gusti | atas sismitaning[104] luhur | kêng dasih kadya wayang | pinurbèng rèh dhalang sukma murbèng ulun | sumôngga kêndhaga rukma | kêng isi kapala aji ||

10. mojar Radyan Layangseta | lêrês kakang mituhu ing karsaji | Dyan Sôngka mèsêm ing kalbu | Ki Sêbdapalon ngucap | datan enak punika radyan ing laku | nguni karsane sang nata | tan lyan murdane sang aji ||

11. kêdhik luwanging ing tindak | ratu cidra ewah sangking ing jalmi | tan arsa gumingsir wuwus | lampahe kaluhuran | satêmah ambeda ing ngarsa lan pungkur | gampil benjang yèn wus prapta | sinaosakên pribadi ||

12. anolèh Radyan Sêsôngka | sêbdanyarum paman yyan[105] salah kardi | barong[106] apa dyan kêng wuwus | marna karsaning nata | Nayaginggong matur sarwi ngusapi luh | adate satriyanira | lumuh nganggure kêpati ||

13. Dyan Sôngka ngawrati tingal | mring parpatnya kêndhaga wus tinampin | mring radyan kalih magupuh | Layangkumitir nêbda | sang dyah kalih priyogi ri nuwun laku | tan sanès lan murdèng raja | pratandhane jayèng jurit ||

14. dyah kalih sarêng panjritnya | anungkêmi ing kakungnya kasyasih | radyan tyasnya lir kinenyut | wusana aris nêbda | nah ing anggèr mituhua maring ingsun | rumiyina sirèng lampah | ing nagri ing Maospait ||

15. Radyan Layangseta mojar | mituhua bak ayu sirèng laki | ing rèh kinarsan ing ratu | yya sira salah cipta | aja watir ing kakungira sang bagus | sêdene rika priyôngga | aja sumêlang ing ati ||

16. ni pawongan sru karuna | radyan mantri tansah ngawrati liring | dangu sang dyah rinalipur[107] | kinèn lumiring radyan | Layangseta Kumitir mring Majalangu | kinarsan ing prabu rara | dadya trêsôndha ngajurit ||

17. kathah pangririhnya radyan | sinung sabda mêmanis amranani | sang dyah gya ingatak tumut | saya sangêt karuna | patrêmira sang kalih  tandya ingunus | Dyan Sôngka saya ngrês mulat | mring sang dyah asru kasyasih ||

18. tan pêgat mangrèrèh ing tyas | sêbda sumèh kasuselaning èstri | anras aprana sêbdarum | saya lilih ing manah | sang dyah kalih ngetang kawêkasanipun | sumawitèng nataning dyah | sêsotyaning Maospait ||

19. Dyan Seta suwarèng bala | kêng pininta lumiring mring sang dèwi | miwah kêndhaga rukma wus | dyah kalih tandya mentar | nanging patrêmira dyah tansah ingunus | tan pêgat mônca udrasa | angusapi waspa mijil ||

20. ni mban inya kawlasarsa | mèstuti ngrèh ajrih mring radyan mantri | sirèng lampah lumêstantun | Ki Sêbda Ginggong tansah | andrês mijil sêdangonira ponang luh | wantya sinêrêng ing radyan | tumungkul ajrih mring gusti ||

21. ri wusnya bênggang sêksana | sang dyah lawan prênahnya radyan mantri | wêtawis datan kadulu | anênggih sirèng papan | sira Radyan Seta Kumitir agupuh | ngabani wadya nyèluman | sumrêp prapta ngêbyuk biring ||

22. radyan mantri kinêmbulan | dene wadyanira Seta Kumitir | Ki Sêbdapalon mangamuk | Ki Nayaginggong mêncak | kinarubut ing bala karoban duduh | arêbah nulya binêsta | rika Sang Seta Kumitir ||

23. kadya buta amêmôngsa | solahira prabane dening dasih | ngadêg Dyan Sôngka ingêbyuk | sinosok ganjur ratap | kadya panjangputra tinumbak malurut | datansah wayang-wayangan | ambêk sarosa dyan mantri ||

24. miring sinêndhal kinentas | kungkih macrah katiga tugêl kalih | singa binuntar muka nrus | tinêbak jaja pêcah | gègèr giris kang para prawira mawur | Seta Kumitir magalak | manrod mawantrê mawal kris ||

25. wantya mojar sang minantya | luwih bêcik sira rahadyan kalih | karya wisunaning laku | mêmurung arjèng tingkah | kaèstrènan isining buwana kang wruh | rahadèn sikaraning kang | samobah mosiking urip ||

26. Seta Kumitir maganas | nuduk sarya pamojarira wêngis | yya kèh syara pamuwus |[108] sira wong utang dosa | wirang cidra kanisthan tindak kang luput | iki pinanggya ing lampah | pêsthi sira têkèng pati ||

27. ambruk kunarpa lir Parta | kalih radyan kêt pinggangnya pinusthi | binuwang kentas sumiyut | kumuntus tibèng lêmah | Sang Yyang Môndra Basu Siwah pamuksyèng wus | Bêthara Gana tumandang | manjing mring Seta Kumitir ||

28. mangsah macangklèt pyak kawal | putrê gantya kinendra môndra kungkih | Kumitir kinisar asru | kentas tiba kabuncang | Yyang Baskara nukmèng Sang Seta mangsah pyuk | sudira mangglat kabuncang | tandang Yyang Sambo manitis ||

29. Kumitir mangsah magalak | wêntus dugang-dinugang dyan tininggil | Kumitir binuwang riwus | kumantêp tibèng kisma | Citragatra Citrasena manukmèng wus | mangsah sarêng sura mangkyat | maglut kasingsêl kêtangsil ||

30. Yyang Kala Yama lumêkas | duk mari wus mangsan radyan mawêngis | anglir ditya wudhu pupuh | gora rèh sura manggrah | wêngis mawuk nubruk Sang Sôngka mapangguh | cangklèt winangglut tan kongkal | ambêk sarosa dyan malih ||

31. radyan ingangkat kabuncang | mrêbudyapyuk srêrambut nora kosik | Seta dinugang sru kontus | binuwang tibèng têbah | Dyan Kumitir tinawang kinisar asru | binuwang kontit kasingsal | tandang Yyang Bayu mawêngis ||

32. Dyan Seta sudirèng mangkrah | bêk sarosa musthi kêmlasa aglis | magutuk lumumpat nubruk | sumawur sirèng jaja | gapyuk cêngkah dêdêl-dinêdêl mapangguh | Seta kêtangsil kabuncang | krura myat gurda pinusthi ||

33. nabêt malêduk wraksa crah | ngrasuk sirèng tinampan wus tininggil | binuncang tiba kinuntus | Yyang Manikmaya tandang | nukmèng riwus Dyan Sôngka campuh winangglut | kongkih binuwang wus kentas | gêpah Yyang Kumaramurti ||

34. Tunggulmanik nganglang jagat | duk magêpah mangsah Dyan Damarsasi | wêntus cangklèt dirèng pupuh | dêdrê-madêdrê panggah | mongga mangkyat kongkih-makongkih sru pangguh | kalih sudira dibya prang | buh bayu prabawa prapti ||

35. mêndhung-mêndhung tara rimang | bagaspatya sumurêm kênyarnya gring | mangkara duta kumutug | prabang magoyang-goyang | kuwung teja wangkawa anjrak supênuh | rika sang kalih widigbya | kapênuhan kyating jurit ||

36. wiku darpa trus brêmantya | tyaning sura kumutug mawêtyagni | prabawa kumumbul sundhul | dahana sirèng tawang | kalihira tan kawrat krudhaning pamuk | samya amiyak warana | mangkyat ingkang padha siji ||

37. Seta Sêsôngka macêngkah | Yyang Nrêrada pagut lan Tunggulmanik | kendra maputrê mawa glut | Yyang Panji Nrada ginggang | gya kinisar mring tawang wuwusira sru | latah pamojarira sang | Kaneka mring Sang Yyang Rêsi ||

38. pelingnya ya mitraningwang | salah gawe juwata mayang dasih | ingrèh sidaning tumuwuh | titising karsaning syang | Yyang Pratingkah kêlakon solahing ulun | têmah amêmurung lampah | papêsthèning juwatadi ||

39. babo pawong mitraningwang | eman-eman sira kasrêrêng runtik | iya ing wusananipun | nglonglongi kaluhuran | nikmating Yyang Suksmana wus kagadhuh | badharing rèh kasampurnan | lila Yyang Srêngkaramurti ||

40. kêng asta sampun kawêdhar | matur nêmbah hong siwah boja luwih | dewane bthara luhur |[109] sumrup nata priyôngga | jênang sela kêng gung pangapuntênipun | nanging syangkaraning putra | nir dahna pinara ing ling ||

41. sawuse sadurungira | sun apura sun rêksèng sirèng budi | payo gya ngregoni laku | risang kalih murcita | Manikmaya mring Layangseta duk mawus | rame dènnya pacakara | kêlawan Dyan Damarsasi ||

42. kari jinurung ing dewa | Dyan Sêsôngka loyo wakyating jurit | ya ta sêksana sirambruk | dahat luntak ludira | wus kêsaput ing adilaga kêsambut | cêngêng lênglêng ing panyipta | pasrah kêng wisiksèng jati ||

43. kênyuting tyas saknalika | mung garwanta kêng tinilar guling |[110] Anjasmara sang lir santun | kawangwang sir kasmaya | ing sêkala rahadyan wijil ingkêng luh | ginêgêt jroning wrêdaya | sêsambate radyan mantri ||

44. arèningsun Anjasmara | dèn lêgawèng pun kakang têkèng pati | anglakoni lara lampus | karia awibawa | rinêksoa ing budya dening dewagung | amanggiha suka wirya | ingsun ingkang anglakoni ||

45. saya trênyuh ing wrêdaya | ketanging rèh saparipurna kêng sih | ya ta sangsaya mangunggut- | unggut kabyatan ingkang | èstu darpa asung pamrih soring pupuh | mojar Radyan Layangseta | Damarwulan wêdi mati ||

46. têmahan mijil kang waspa | kaya dudu wong lanang Damarsasi | rahadyan mangsuli wuwus | sarta luntak ludira | eman baya ingsun awêdia lampus | saknalika kêng kaetang | mung rinta kang sawang sasi ||

47. mendah baya kawlasarsa | ingsun pêjah yèn têmah bela lalis | Seta sugal wuwusipun | môngsa kuranga priya | Anjasmara ayu anom bôngsa luhur | atmajane wong wibawa | dêstun abela wong mêskin ||

48. radyan jèngkèng pilênggahnya | ngêsêp-êsêp padone konca kering | Dyan Seta wuwusira sru | hèh payo Damarwulan | pilih êndi ing ngisor tênapi luhur | lar[111] kidul tênapi wetan | lan urip sawusing pati ||

49. lan pati durunging gêsang | Damarwulan tandya mangsuli angling | kabèh pisan sun tan ayun | kabèh kagunganingwang | jagat papat tênapi ngandhap myang luhur | nora nampik milih ingwang | apan wus kawrat ing kami ||

50. Dyan Seta mangsuli sêbda | ingsun arsa wruh patènira yêkti | mangsuli rahadyan bagus | iya luwih prayoga | sun adhêpkên ing juwata kêng linuhung | lara pati tan suminggah | titahe drêma nglakoni ||

51. mojar Radyan Layangseta | Damarwulan dêstun têmên ngaurip | wawrat timbang pamuja trus | kagadhuh ing kawula | aja sira sumendhe mring Juwatagung | iku mêksih ujar keras | dudu labête wong luwih ||

52. angling rahadyan Sasôngka | Layangseta balik  sira arsani | têmên-têmên têkèng lampus | apa sêdya sikara | yèn sikara sun pasrahkên Suksmanagung | yèn sira kudu pratôndha | ing tyas samusthining pati ||

53. sun pintakkên ing juwata | pratingkahnya sira arsa mrih pati | ing wusana sapa kêng wruh | adiling yyang wisiksa | sira Radyan Seta amangsuli wuwus | èstu sira wong utama | rêna lêgawèng ing pati ||

54. nadyan ingsun sapa wruha | ing wusana nanging sun minta pati | Dyan Sôngka mangsuli wuwus | nanging margane ana | tatu jaja sêksana ngungêlkên gupuh | trêngginas Dyan Layangseta | curiganira tinarik ||

55. anrajang manggoco jaja | tatas manrus ing walikatnya kering | rah muncar radyan layon wus | gumuling kêng kunarpa | Seta mojar kaya dudu wong linuhung | rah jingga manrus ing gônda | tandya kêng rah pêthak mijil ||

56. minging gandanira kongas | Layangseta ebat sajroning ati | nimbali arinta rawuh | Kumitir munggèng ngarsa | sawadyanya wus pêpak sumiwèng ngayun | Sêbda Ginggong tinêlasan | rinampog datanpa titis ||

57. anangis mangaruhara | ki parêpat sarwi ngidung mênyanyi | môngsa mati awak ingsun | kêjaba ana gajah | sumrup ing ling êdom sêdhêng êndhasipun | sêsak buntute kêlawan | ana keong nguntal mêri ||

58. mojar Radyan Layangseta | iki si wong mati-mati nyang ngêndi | Radyan Kumitir sumambung | marang ing kêlanggêngan | Nayaginggong mojar sarwi ngusapi luh | langgêng iku kaya ngapa | saikine ana ngêndi ||

59. Dyan Seta mangsuli sêbda | langgêng iku têtêp nora gumingsir | datan kacakrèng ing kalbu | kang duwe Yyang Suksmana | Sêbdapalon mojar Yyang Sukmana iku | sapa ingkêng duwe anak | punapa jalu mya[112] èstri ||

60. angling Kumitir manêntak | lungguh Sang Yyang Sukmana tanpa siwi | tan ana ingkêng sêsunu | lan nora èstri lanang | Ginggong mojar dene têka ewah-ewuh | punapa ta darbe omah | karuhane dèn sanjani ||

61. manêbda Dyan Layangseta | kêdhatone Suksmana kang linuwih | kasampurnaning Yyang Luhur | kasukcèn myang kamulyan | kaelokan kaluwihan gunging agung | kêng têtêp tan kêna owah | krêratone Suksmanadi ||

62. Ki Sêbdapalon angucap | sukma iku kaya ngapa kang warni | Layangkumitir amuwus | saèstu tanpa rupa | tanpa syara tanpa krêna tanpa dulu | nanging luwih sangking jalma | mumpuni sakèhing urip ||

63. urip datan inguripan | wus jumênêng lan karsane pribadi | tan kêpadhan ing tumuwuh | ki parpat saya sora | pênangise akêkurasan ing kalbu | wujude nora kêbabar | sangyasa ngêbêki bumi ||

64. awusana pasrah jiwa | sarya bapang duk arsa dèn larihi | ambêngok sambate ngruntuh | hèh Sukmana kêng mulya | ulun titip sêkul kula golong kantun | anèng nagri Prabalingga | myang lawuhku wangwung siji ||

65. ing nguni dèrèng ngong pangan | panggihêna ing benjang jaman pati | gumya kang samya angrungu | sêksana linarihan | jajanya trus aniba wus samya lampus | Dyan Kumitir Layangseta | sawadya budhal lumaris ||

66. mantuk dhatêng Majalêngka | ponang layon tinilar ing wanadri | estha kapupu ing pupuh | kunarpa anglir Parta | sumyar-sumyar siniram ing udan arum | sinongsongan mega pêthak | jinagan ing dhandhangsêmi ||

** Pupuh 70 **
Dhandhanggula

1. Sang Yyang Tunggulmanik marêpêki | mring kang lagya nêmahi prêlaya | ngapura[113] wong bagus anom | jumbuh lan ingkang lampus | têka mèsêm sajroning galih | kahananing Sukmana | pamartaning tuwuh | lênggah keringing kunarpa | sang mrêtapa awas sêsmitaning lungit | lungide Yyang Wisiksa ||

2. dangu dènnya amancêr ing liring | liringira èsmu karungrungan | alon sang tapa sêbdane | sarya ngusapi marus | kanin dinrês tirta martamrik | Ki Pantèn wis wungua | aja lembon turu | sira uga wus nguripan | ing bathara juwata ingkêng linuwih | luwih asih ing sira ||

3. sang kunarpa dahat tanpa mosik | malih lingnya risang maha tapa | wis wungua sira radèn | kêlawan karsaningsun | ri sêksana radyan minantri | kagyat sajroning lena | paripurna sampun | alon dènnya amangrêpa | Dyan Sêsôngka mulya atêmahan jati | matur saha wotsêkar ||

4. teja mulya sêksananing adi | sinatriya sintên kang pinuja | mèsêm sang tapa dêlinge | yayi mas basaningsun | marang sira wruhanta yayi | ingsun kang dadya marga | pitulung Sukmagung | anguripakên mring sira | wastaningsun yayi Yyang Kumaramanik | satriya amrêtapa ||

5. balik ingsun aprêtanya yayi | sapa ingkêng pinuja ingaran | myang pinangkanira radèn | radyan nêmbah umatur | wasta ulun pun Damarsasi | satriya Paluhômba | Maudara sunu | suwitèng ing Majalêngka | sang atapa sêbdanya arum amanis | paran purwakanira ||

6. dene têmah layon nèng wanadri | radyan mantri umatur wotsêkar | tandya cinandhak[114] sêbdane | apa kluhuraningsun | amirangrong pucak sêmèdi | tan susah sira mojar | yayi manira wruh | ing sasaniskaranira | ing wêkasan ing paran sinêdya kapti | ingrèh wus paripurna ||

7. matur nêmbah Radyan Damarsasi | yèn marêngi panduka sang tapa | anglêbur tapak tilase | ing pada sang pukulun | mèstutingrèh lumiring kapti | sumêdya ngranupada | sang atapa muwus | babo babo mitraningwang | ngêndi ana wong bakal amêngku bumi | asêdya wismèng arga ||

8. pan ing mêngko pituduhku yayi | tutugêna ngrêbut Majalêngka | wus kagunganira dhewe | dene wong roro iku | parêpatnya kang padha lalis | aja sumêlang driya | nguripkên dewagung | sang tapa tandya murcita | Dyan Sêsôngka angungun kasmaran galih | ing sang asih sung purna ||

9. parêpatnya ginugah mawanti | Sêbda Ginggong Palon tutnya[115] risang | wus waluya  satêmahe | Ki Nayaginggong muwus | Sêbdapalon ingsun angimpi | winudan anèng pasar | cinerongan angus | sarya cinukur mrêrapat[116] | gêdrêrira jare sun ngutil kêmiri | Ki Tôndha langkung gusar ||

10. radyan mantri dêlingnya amanis | paman priye ing pirêmbugira | mungguh pakartining lakon | Ki Sêbdapalon matur | yèn marêngi panduka gusti | wangsul mring Prabalingga | amboyong pararum | myang ratu sèwu nêgara | tinêlukkên pra menak rôngga ngabèi | sagung kêng dados mêngsah ||

11. malar dadya nyina jayèng jurit | ing rèh mangke sampun kenging gêlar | paekane wong kêng dahwèn | Ki Nayaginggong matur | lêrês Sêbdapalon sang pêkik | wangsul mring Prabalingga | nguni mêksih pupuh | nênggih kêng bindi pusaka | mêksih kantun wontên jroning dalêm puri | rinêksèng kang pra garwa ||
12. rêbat lampah pusaka ingambil | bindi kilat yèn sampun kaasta | sakarsa panduka dado[…] |[117]
13……..ds… rusak.

 

1.Lebih satu suku kata: surak karêngèng langit.
2.manêngkêr.
3.ngracut.
4.Dibaca: sasêla-sêla asri.
5.dwi.
6.Kurang satu suku kata: myang nawa wagra lapa.
7.angembahi.
8.dwi.
9.Kurang dua suku kata: lawan malih ingran sad guna wêweka.
10.Lebih satu suku kata: bagus saprêti setan.
11.kêthèk.
12.Kurang satu suku kata: maring sêsotyaningrat.
13.Lebih satu suku kata: sapraptane kithèng Prabalingga.
14.margi.
15.wisiksèng.
16.Kurang empat suku kata: gaibing Yyang Sukmana Kawêkas.
17.Kurang satu suku kata: Sêbdapalon matur nêmbah.
18.sêrabi.
19.mêrtega (dan di tempat lain).
20.jêruk.
21.Kurang satu suku kata: saya dhapêt kabar trêrang.
22.kaidêran.
23.sumêdhot.
24.Kurang satu suku kata: wênèh raras prêsmada.
25.Kurang satu suku kata: munggèng pangyomaning naga sêkar.
26.bok.
27.kêcandhak.
28.Kurang satu suku kata: radyan mantri angrês ingkang galih.
29.Kurang satu suku kata: miyarsèng sang dyah wuwuse.
30.Maospait.
31.sru.
32.Kurang empat suku kata: prang atandhing nanggulang jurit.
33.sinêrêng.
34.Kurang satu suku kata: tan liyan pamintaningwang.
35.Kurang satu suku kata: wratnya pinuja ing ngarsi.
36.winêratan (dan di tempat lain).
37.Kurang dua suku kata: wudanira dangu dipun slênthiki.
38.nitir.
39.sambêr-sinambêr.
40.makilat.
41.ditya.
42.mring.
43.pinunah.
44.Lebih satu suku kata: masang prana kapisan dirèng bindi.
45.Kurang satu suku kata: weya mêksyèng sah magêlur.
46.côndra.
47.atmèng.
48.mangembah.
49.roro.
50.têrang.
51.wong.
52.priyôngga.
53.yêkti.
54.pantêse.
55.ngariloka.
56.Lebih satu suku kata: amingkis singêbira.
57.winarna.
58.yèn.
59.mulat.
60.sodhok.
61.ngorok.
62.ginuywa.
63.maringis.
64.têrataban.
65.mêmintêri.
66.winoring.
67.borong.
68.têrna.
69.Kurang satu suku kata: gya lumampah aruntung tindake.
70.Kurang satu suku kata: ngarsa sang dyah Sang Suselawati.
71.Kurang satu suku kata: ri sêksana têtiga wus prapti.
72.Kurang satu suku kata: sang dyah dirèng kalêngêsaning sih.
73.Lebih satu suku kata: suh muksya pamèksi.
74.Kurang satu suku kata: murub muntap kadya mawa agni.
75.Kurang satu suku kata: buh sumawur kumukus bêk wêngis.
76.wirutama.
77.mangwuh (dan di tempat lain).
78.Kurang satu suku kata: garwanta kêng asandi.
79.kongkih.
80.kêrasuk.
81.griwa.
82.Kurang satu suku kata: awayang-wuyungan.
83.tôntra.
84.jayèng.
85.Kurang satu suka kata: ing sang ajayèng rêsmi.
86.tansah.
87.Kurang satu suku kata: wicêksèng ing budya amrik.
88.datan.
89.angling.
90.Kurang satu suku kata: sang dyah kang munggèng ing pangkyan.
91.Lebih satu suku kata: dene ta yèn wus angsal.
92.Lebih satu suku kata: tan lyan pintaning cèthi.
93.angrakêti.
94.Sêsôngka.
95.tajêm.
96.titiyoni.
97.Kurang satu suku kata: pamojarnya sang lir Parta.
98.asmaratôntra.
99.Kurang satu suku kata: ewasêmono yayi.
100.mojar.
101.Lebih satu suku kata: ri sampunnya mêngkana.
102.sinangsraya.
103.kasmbadèng.
104.sasmitaning.
105.yya.
106.borong.
107.linalipur.
108.Kurang satu suku kata: yya kèh syara pamuwus.
109.Kurang satu suku kata: dewane bêthara luhur.
110.Kurang satu suku kata: mung garwanta kêng tinilar guling.
111.lor.
112.myang.
113.arupa.
114.cinêndhak.
115.tutna.
116.mêrapat.
117.Kurang tujuh baris.

[Menurut isi dan jumlah baris di dalam tembang masih kurang,
seharusnya ada kelanjutannya].

~ Article view : [699]