Geguritan Sudhamala

2532

Mohon support WEB Sastra Bali dengan mensubscribe channel youtube ORGANIC MIND

SINOM

1.Om Swastyastu ya namah,
Ratu Sang Hyang Saraswati,
Mangkin tityang ngurit gita,
Sudamala murdan geding,
Anggen suluh krama sami,
Ledang ratu mangkin tedun,
Nuntun tityang magegitan,
Mogi sida paripurni,
Kirang langkung
Ledang ugi ngampurayang.

-1-

Pinaka pamungkah atur, kawitin tityang antuk pangastungkara “ Om Swastyastu”.
Aratu Sang Hyang Aji Saraswati tityang pinaka damuh I Ratu sane tambet.
Tityang pangkah wyakti nyurat sastra kanggen gita
Gending sane jaga kagurit mamurda Sudamala
Anggen sasuluh krama sinamian
Durusang Ratu mangdane I Ratu ledang tedun
Nuntun tityang sareng sami ritatkala magegitan
Kirang langkung atur tityang
Tityang nglungsur geng rna sinampura

-2-

2.Crita Ida Hyang Siwa,
Abih rabi jegeg asri,
Parab rabi Dewi Uma,
Sampun suwe laki rabi,
Hyang Siwa meled uning,
Baktin rabi sane tuhu,
Raris Ida ngeka naya,
Mapi sungkan raat gati,
Yukti pangus,
Ngruguh maring pamereman.

-3-

Kacritayang sane mangkin indik kawentenan Ida Sang Hyang Siwa,
Ida keabih rabi sane kalintang jegeg maotama,
Dewi Uma parabnyane rabin Ida Sang Hyang Siwa,
Sampun suwe dane makakalih marabyan,
Ida Sang Hyang Siwa meled pesan uning
Indik baktin rabinnyane sane wiyakti,
Raris Ida ngeka daya,
Mapi mapi sungkan sane kalintang ebuh,
Sayiwakti pangus,
Ngruguh Ida maring pamereman.

-4-

MASKUMAMBANG

3.Hyang Siwa
Mawecana sada ngrigih,
“ Uduh Adi sayang,
Durus ruruh tamban Beli,
Empehan lembu ne petak “.

-5-

Ida Sang Hyang Siwa,
Raris mawecana tur sada ngrihgih,
“ Uduh adi…adi sayang jegeg idewa,
Durusang rerehang Beli ubad adi…
Ubade marupa empehan lembu ane putih
“

-6-

4.Dewi Uma,
Gelis matur maring rabi
“ Ratu Hyang Siwa
Jantos dumun maring Puri,
Tityang mangrerehang tamba “

-7-

Sang Hyang Dewi Uma,
Gelis matur ring rabinnyane Sang Hyang Siwa,
“ Inggih Ratu….ratu Sang Hyang Siwa,
Ledang I Ratu nyantos dumun maring puri,
Tityang pacang ngrerehang I Ratu tamba “

8-

PANGKUR

5.Hyang Uma gelis mamarga,
Ngagagana macecingak ka buani,
Nenten ngitung lue lesu,
Ngagana nyatur desa,
Saget kacingak anak mangangon lembu,
Lembunnyane warna petak,
Hyang Uma nangsekang gelis.

-9-

Sang Hyang Uma gelis mamarga pacang ngrereh tamba,
Makeber Ida macecingak ka jagate,
Ida nenten ngetangin lueh utawi lesu,
Ida makeber nyatur desa,
Saget Ida nginyakin wenten anak mangangon lembu,
Lembunnyane sang pengangon mawarna putih,
Hyang Uma gelis nampekin sang pengangon lembu punika.

-10-

6.Hyang Uma gelis mapajar,
Icen tityang numbas empehanne akedik “
I Pangangon nimbal wuwus,
“ Tityang ten ngadol empehan,
Durus ambil nangin picayang panyilur,
Ngiring matemu semara,
Diastun pisan ten punapi “.

-11-

Ida Sang Hyang Uma rigelis matur ;
“ Ratu nawegan icen tityang numbas empehanne akedik “.
I Pangangon raris manimbal ;
“ Ampura anak istri jegeg, tityang nenten ngadol empehan,
Durusang ambil nangin picayang panyilur,
Ngiring matemu semara sareng tityang,
Yadyastun sepisan nenten punapi “

-12-

7.Dewi Uma duka pisan,
“ Cai Pangangon eda ngawag mamunyi,
Apang iba nawang unduk,
Kai ene Hyang Bethara,
I Pengangon nyawis “ Diapin Dewa Agung,
Yen Jro ten kayun ring tiang,
Empehanne ten katurin “.

-13-

Dewi Uma duka pisan mirengan pengarsan I pengangon
“ Eeh.. cai pengangon, de cai ngawag memunyi teken dewek gelah,
Apang iba nawang unduk,
Kai ene Hyang Bethara tawang cai ?”
I Pengangon malih nyawis pangandika Dewi Uma :
“ Yadyastun Jerone Dewa Agung,
Yan nenten kayun ring padewekan tityang,
Susu I lembune nenten jaga aturin tityang “

-14-

SINOM

8.Hyang Uma nimbang ring angen
“ Yen ipangangon tuutin’’
Ento solah pelih pesan
Yen kenehne sing isinin
Empehanne sing kat gisi
Gering Hyang Siwa kalangkung
Timang sing maan empehan
Depang suba raga pelih
Smara dudu
Ngajak i pangangon binal “

-15-

Hyang Uma raris ngayun ngayunin arsan i pengangon,
“ Yan keneh i pengangon ento tuwutin,
Sinah pelih pesan solah ane buka keketo,
Sakewale yan kenehne tusing isinin,
Susu I lembu putih sinah tusing bakat gisi,
Sungkan Hyang Siwa kalangkung raat,
Nah yen keto timang tusing maan susu I lembu petak,
Depang suba deweke masolah pelih,
Matemu smara,
Ngajak I pengangon ane binal “

-16-

9.Puput nimbang maring angen,
Arsan pangangon kadagingin,
Raris katurang empehan,
Pangangon matilar gelis,
Dados Hyang Siwa mawali,
Hyang Uma ring swarga rawuh,
Gelis ngaturang empehan,
Sang Hyang Siwa manakenin,
“ Adi ayu,
Dija ke maan empehan ?”.

-17-

Risampun Hyang Uma puput nimbang ring jeroning angga,
Arsan I pengangon raris kadagingin,
Wus punika raris Hyang Uma katurang empehan,
I Pengangon gelis matilar saking genahnyane,
Mawali dados Ida Sang Hyang Siwa,
Kalanturang mangkin Hyang Uma sampun rawuh maring Siwa Loka,
Magegeson Ida ngaturang Susu I Lembu Putih punika,
Sang Hyang Siwa manakenin Hyang Uma :
“ Adi ayu jegeg I Dewa mas mirah beli,
Dija ke Adi maan Susu Lembu Putih nenenan Adi ?

-18-

G I N A D A

10.Dewi Uma ngeka naya,
“ Tityang polih tamban Beli,
Ring pangangon tityang numbas “
Hyang Siwa raris mawuwus,
“ Uduh Cening Hyang Ghana,
Dong tenungin,
Kenken unduke ne seken “.

-19-

Dewi Uma riris matur tur ngeka daya :
“ Inggih Beli Agung Hyang Siwa……tityang polih tamban Beli,
Tityang numbas ring I pengangon irika ring buana,
Ida Sang Hyang Siwa raris mawuwus :
“ Uduh cening cening pianak bapa Hyang Ghana cening,
Ne jani dong tenungin,
Kenken unduke ane sujati cening “.

-20-

11.Sang Hyang Ghana ngambil lontar,
Solah biangne keaksi,
Raris matur ring Hyang Siwa,
“ Ring lontar tityange mungguh
Ibu molihang empehan
Lulut asih,
Sareng Pangangon ring tegal “

-21-

Lanturnyane Sang Hyang Ghana raris ngambil lontar,
Tur keaksi solah byang Idane ring buana,
Ngraris Ida matur ring Ajin Idane Hyang Siwa,
“ Nunas Ampura tityang Aji, ring lontar tityang mungguh,
Ibu mresidayang molihang empehane punika,
Saking lulut asih mesmara dudu
Kalih I pengangon lembu petak ring tengahing tegal”

-22-

D U R M A

12.Wawu punika Hyang Ghana manartayang,
Dewi Uma duka brangti,
Praraine bang,
Metu geni saking netra,
Lontar Hyang Ghana kabasmi,
Ngawit punika,
Tenunge ten ajeg yukti.

-23-

Wawu asapunika Hyang Ghana manartayang ring Ajin Idane,
Byang Idane Dewi Uma duka pesan,
Prarain Ida barak ngar-ngar,
Taler medal geni saking penyingakan idane,
Lontar Hyang Ghana raris kabasmi antuk geni punika.
Selanturnyane ngawit saking punika,
Tenunge nenten ajeg kewentenannyane.

-24-

13.Ida Hyang Bethara Siwa duka pisan,
Mastu Ida Uma Dewi,
“ Solah adi nista,
Buka solah i raksasa,
Wastu dadi rangda jani “
Bethari Uma,
Manados Rangda pramangkin.

-25-

Kacritayang sane mangkin Ida Hyang Bethara Siwa duka pisan,
Raris Ida mastu rabin Idane Uma Dewi,
“ Eeh…..adi Dewi Uma solah adi kalintang nista,
Tan bina solah adi buka solah i raksasa,
Ane jani kepastu dewek adine dadi rangda”.
Dewi Bethari Uma,
Pramangkin dados rangda sane angker pisan.

-26-

SEMARANDANA

14.Eling manados raksasi,
Dewi Uma nunas ica,
“ Inggih Beli Dewa kaot,
Ampura tityang dursila,
Tuhu linyok ring sesana,
Tityang nglungsur swecan Ratu,
Ledang lukat malan tityang “

-27-

Eling ring ragan dane sampun dados raksasa,
Dewi Uma nunas paswecan ring Ida Sang Hyang Siwa :
“ Inggih Beli Agung Dewan tityang,
Nglungsur pangampura riantuk tityang sampun masolah dursila,
Wiyakti iwang tityang ring padewekan tityange dados rabi,
Sane mangkin tityang nglungsur paswecan Beli Agung,
Mangdaning Beli ledang nglukat malan tityang “

-28-

15.Hyang Siwa masabda aris,
“ Entos mula pala karma,
Durga adan adi reko,
Setra Gandamayu meneng,
Makelonne roras tiban,
Malan adi punah pupug,
Kalukat Sang Saha Dewa “.

-29-

Raris Ida Sang Hyang Siwa masabda :
“ Adi Dewi Uma….ento anak mula pala karma adane adi,
Ne jani Durga adan adine,
Ditu adi ngoyong di Setra Gandamayu,
Roras tiban mekelonne Adi ngoyong ditu di Setra Gandamayu,
Malan Adi lakar punah entas,
Disubane kalukat olih Sang Sahadewa Putra Kunti“

-30-

D U R M A

16.Hyang Bethari Durga raris ngungsi setra,
Abih bhuta-bhuti sami,
Sampun roras warsa,
Raris ngutus Kalanjaya,
Kalantaka malih siki,
Ka Indraprasta,
Ngurugada siang wengi.

-31-

Hyang Bethari Durga raris budal kesetra,
Butha buthi makesami ngabih Ida Hyang Durga,
Sane mangkin sampun roras tiban kebawos,
Ida Bethari Durga ngutus Kalanjaya,
Taler Kalantaka nyarengin,
Mangdane lunga ke Indraprasta,
Ngrubeda ngusak asik rahine wengi.

-32-

17.Dewi Kunti karangsuk olih Kalika,
Duka ring oka pramangkin,
“ Iba Saha Dewa,
Cai mula jlema leteh,
Ngeranayang uwug gumi,
Jani taanang,
Sing buwungan iba mati “.

-33-

Duk punika Ibu Dewi Kunti karangsuk olih Kalika Butha,
Premangkin menggah ring Okannyane Sahadewa,
“ Eeeeh..iba Sahadewa,
Cai mula jlema leteh,
Ane ngranayang uwug gumine,
Jani taanang Saha Dewa,
Sing buwungan iba lakar mati jani “.

-34-

18.Saha Dewa raris kaoros ka setra,
Ten wenten sida ngalangin,
Ring kepuh kabanda,
Dewi Kunti mawacana,
“ Inggih Ratu Durga Dewi,
Durusang medal,
Tityang mangaturang saji “.

-35-

Raris Sahadewa kaoros kesetra Gandamayu,
Ten wenten sane presida ngalangin,
Ring taru kepuhe Sang Sahadewa mategul,
Raris Byang Idane Dewi Kunti mawecana :
“ Inggih Ratu Hyang Bethari Durga,
Durusan I Ratu medal,
Tityang mangaturang saji ring palungguh I Ratu “.

-36-

G I N A D A

19.Raris bhuta bhuti prapta,
Saha Dewa ten ajerih,
Sampun nyaluk sandi kala,
Sang Hyang Durga raris rawuh,
Para sisyane katitah,
Ngelus tali,
Panegulan Saha Dewa.

-37-

Watek bhuta bhutine sami rawuh,
Sang Sahadewa nenten pacang takut,
Rikala sampun rawuh sandi kawon,
Ida Sang Hyang Durga raris rarwuh,
Sami para panjak Idane katitah,
Ngelus tali,
Penegulan Ida Sang Sahadewa.

-38-

20.Dewi Durga mawecana,
“ Apang cening tatas uning,
Manira ngeka upaya,
Apang Cening enggal rawuh,
Manira makelo kalaran,
Enggal jani,
Lukat mala papan nira “.

-39-

Sesampun rawuh raris Dewa Durga mawecana,
“ Apang cening seken nawang,
Gelah ngeka daya,
Apang cening enggal rawuh ketengahing setra,
Suba mekelo dewek gelah naanang sakit,
Enggalang jani,
Ceninge ngelukat mala papa dewek gelah.

-40-

21.Raris matur Saha Dewa,
“ Ampura tityang Bethari,
Tityang jatma lintang tambet,
Puja mantra neten weruh,
Napi malih panglukatan,
Sinampuri,
Tityang ten sida ngiringang “.

-41-

Wawu asampunia raris Sang Sahadewa matur,
“ Inggih Hyang Bethari tityang nunas pangampura,
Kalintang nambet dewek tityang dados jatma,
Tityang nenten uning ring puja mantra,
Napi malih tityang jagi mangelukat,
Sinampura,
Tityang nenten presida jaga nagingin pengarsan Hyang Bethari.

-42-

D U R M A

22.Tan sipi dukan Ida Bethari Durga,
“ Iba sing nyak nglukat kai,
Sandang dosan iba “
Sang Saha Dewa kapakpak,
Nanging ten gored nyang kedik,
Reh Hyang Siwa,
Ngicen mantra sakeng singid.

-43-

Ida Bhatari Durga kalintang duka :
“ Iba tusing nyak pacang nglukat kai,
sandang dosan ibane Sahasewa “
Ngraris Bhatari Durga makpak Sang Sahadewa,
Nanging Sang Sahadewa nenten gored nyang akidik,
Sawireh Hyang Siwa,
Ngicen mantra saking Swarga Loka.

-44-

23.Saha Dewa nadak waged nguncar mantra,
“ Ih Kita Hyang Durga Dewi,
asing malan kita,
ulun mangkin nyudamala,
Lebur dening mantra suci,
Wastu ta kita,
Pari purna suda suci “

-45-

Nadak Ida Sang Sahadewa lancar nguncar mantra,
“ Ih Kita Hyang Durga Dewi,
Asing malan kita,
Ulun mangkin nyudamala,
Lebur dening mantra suci,
Wastu ta kita,
Pari purna suda suci “.

-46-

24.Puput Saha Dewa nguncar japa mantra,
Tan pabayu Durga Dewi,
Pramanane mlecat,
Layonne ring siti nylempang,
Nadak malecat pramangkin,
Magentos rupa,
Manados entikan gumi.

-47-

Sesampun Sang Sahadewa puput nguncar japa mantra,
Tan pebayu Dewi Durga,
Pramanane mlecat,
Layon Idane irika ring pinggir nylempang,
Nadak moktah Ida premangkin,
Magentos rupa,
Dados tetumbuhan iriki ring jagate.

-48-

GINANTI

25.Rah ida dados tulud nyuh,
Miwah dados sekar mitir,
Susu dados pisang saba,
Galih dados tebu salit,
Nika srana Pitra Yadnya,
Ten dados srana ka Widhi.

-49-

Rah Ida dados wit sekar tulud nyuh,
Taler dados wit sekar gumitir,
Susun Idane dados pisang saba,
Galih utawi tulang danene dados tebu salit,
Punika sami srana upakara Pitra Yadnya,
Nenten dadis anggen srana ka Ida Sang Hyang Widhi,

-50-

26.Hyang Uma nylentara pangguh,
Mawecana alus manis,
“ Cening nglukat malan nira,
Nira ngicen adan jani,
Cening nglukat mala sami “.

-51-

Sang Sahadewa raris kepanggih sareng Hyang Dewi Uma,
Raris Hyang Uma mawecana alus,
“ Cening Sahadewa..sawireh cening nglukat malan manira,
Ane jani gelah maang cening adan,
Uling jani ceninge maadan Sudamala,
Wenang cening nglukat sekancan malan gumine sami “

-52-

PANGKUR

27.Raris rawuh Sang Kalika,
“ Tityang nunas swecan jerone lwih,
Durus malan tityang bancut,
Mangda tityang nirmala “
Sang Saha Dewa manyawis dabdab alus,
“ Dosan jero l;intang ageng,
Ten sida kalukat mangkin “.

-53-

Raris rawuh Sang Kalika,
“ Tityang nuas paswecan jerone sane lwih,
Durusang lukat malan tityang,
Mangdaning dewek tityang nirmala “,
Sang Sahadewa raris manyawis alus,
“ Sawireh dosan jerone kalintang ageng,
Tan presida antuk tityang jaga ngalukat mangkin “.

-54-

28.Sang kalika jengah erang,
“ Yen Cai tusing nyak nglukat malan kai,
Satuwuh kaine idup,
Jeg mamusuh ngajak iba “
Saha Dewa nyawis antuk bawos alus,
“ Yen keto keneh I Dwa
Tiang yatna manangkepin “

-55-

Sang Kalika jengah tur menggah,
“ Yen cai tusing nyak nglukat malan kai,
saumur umur kaine idup,
jeg mamusuh ajak iba “
Sahadewa nyawis antuk bawos alus,
“ Yen keto keneh I Dewa,
durusang tiang misadia lakar manangkepin “.

-56-

S I N O M

29.Raris Sang Nakula prapta
“ Uduh Saha Dewa adi,
Ngiring mangkin adi budal,
Ibu Kunti sedih kingking,
Mangayunang ragan adi “
Sang Saha Dewa satinut,
Gegeson matulak budal,
Maring Parangalas prapti,
Drika pangguh,
Maha Rsi Tamba Petra.

-57-

Raris Ida Sang Nakula rawuh,
“ Uduh Adi Sahadewa,
Ngiring mangkin adi budal,
Ibu Kunti kalintang sedih,
Mangayunang ragan adine “
Sang Sahadewa manut,
Gelis dane matulak budal.
Mangkin kacritayang rawuh ring Perangalas,
Irika panggih,
Ida Maha Rsi Tamba Petra

-58-

30.Maha Rsi sungka wuta,
Saha Dewa nguncar aji,
Pramangkin Sang Rsi kenak,
Ngaturang suksmaning ati,
“ Putran Bapa Soka Dewi,
Ken Nakula jani katur,
Dewi Padapa cenikan,
Saha Dewa nganggon rabi,
Tuhu pangus,
Ceninge madan Sudamala “.

-59-

Sang Maha Rsi sungkan netra,
Raris Ida Sang Sahadewa nguncar mantra,
Pramangkin Sang Rsi kenak wusan ida wuta,
Sang Rsi raris ngaturang suksmaning manah,
“Putrin Bapa Soka Dewi,
teken Nakula jani aturang Bapa,
Dewi Padapa wireh cenikan,
Cening Sahadewa nganggon rabi.
Saja pangus,
Cening madan Sudamala “.

-60-

31.Nakula Saha Dewa,
Nunas pican Rsi lingsir,
Raris nglanturang mamarga,
Tan kacrita maring margi,
Maring Indraprasta prapti,
Raris detia kalih rawuh,
Kalantaka Kalanjaya,
Saha Dewa nguncar aji,
Detia iku,
Mwantun dados Surapsara.

-61-

Nakula sareng Sahadewa,
Nunas paican Ida Rsi lingsir,
Raris nglanturang memargi,
Tan kacritayang maring margi,
Sampun dane makekalih rawuh ring Indraprasta,
Rawuh detia sareng kekalih,
Kalantaka sareng Kalanjaya pesengane

-62-

D U R M A

32.Surapsara kalih mawecana banban,
“ Apang cening tata uning,
Nira Surapsara,
Citranggada Citrasena,
Malan nira lukat cening,
Sang Sudamala,
Adan Cening ane jani “.

-63-

Surapsara sareng kekalih punika raris mawecana alep :
“ Apang cening tatas uning,
Gelah Surapsara,
Citranggada Citrasena adan gelah,
Cening ne jani raris lukat malan gelah,
Sang Sudamala,
Ne jani adan ceninge “

-64-

33.Raris Sang Saha Dewa gelis manyembah,
“ Pican Ratu lwih gati,
Mogi tityang sida,
Ngerahayuang buwana,
Inggih pamiarsa sami,
Ngiring puputang,
Sineb antuk Parama Shantih.
Om Shantih Shantih Shantih Om

-65-

Raris Sang Sahadewa gelis manyembah
“ Paican Ratu lwih pisan,
Dumadak tityang presida,
Jaga ngerahayuang jadate “.
Inggih para pamiarsa sareng sami
Ngiring rawuh iriki puputang geguritan Sudamala puniki,
Kirang langkung atur tityang..
Tityang nglungsur Gengrna Sinampura.
Om Shanti Shanti Shanti Om.

PUPUT

~ Article view : [2128]